90 χρόνια από τη γέννηση του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα – Η Κούβα τιμά τον Κομαντάντε

Che 90th anniversary

90 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, 14 Ιούλη, από τη μέρα γέννησης του Ερνέστο Γκεβάρα δε λα Σέρνα στο Ροσάριο της Αργεντινής. Η ακριβής ημερομηνία γέννησης του Τσε υπήρξε για μεγάλο διάστημα ζήτημα διαφορετικών προσεγγίσεων, με ορισμένους να προβάλουν- λανθασμένα- ως ημερομηνία γέννησης τη 14η Μάη. Όπως ωστόσο πιστοποιήθηκε έπειτα από σχετικές έρευνες, ο Ερνέστο γεννήθηκε τον Ιούνη.

90 χρόνια μετά, το νησί της Επανάστασης τιμά και πάλι τον Κομαντάντε με σειρά εκδηλώσεων, τόσο στην πρωτεύουσα Αβάνα, όσο και στην πόλη της Σάντα Κλάρα. Όπως αναφέρει το Radio Havana Cuba, πριν από λίγες μέρες το κουβανικό Ινστιτούτο Φιλίας των Λαών (ICAP) διοργάνωσε σχετική εκδήλωση προς τιμήν του Τσε. Στην εκδήλωση μίλησε ο πρόεδρος του ICAP Fernando González, ενώ για ανέκδοτες στιγμές του Τσε μίλησαν οι πρέσβεις της Βολιβίας, του Κονγκό, του Τρινιδάδ και Τομπάγκο, αλλά και ο Ρικάρντο Αλαρκόν, προσωπικός φίλος του Τσε στα χρόνια της θητείας του Γκεβάρα στο υπουργείο βιομηχανίας.

Στην Σάντα Κλάρα, όπου βρίσκεται και το μαυσωλείο του Τσε, αναμένεται μεγάλη εκδήλωση προς τιμήν του αργεντίνου επανάστάτη, καθώς πέραν της 90ης επετείου από τη γέννηση του θρυλικού Κομαντάντε συμπληρώνονται και 30 χρόνια από την ολοκλήρωση της κατασκευής του Μαυσωλείου.

Όσα χρόνια κι’ αν περάσουν, η ιστορία, η ζωή και δράση του Ερνέστο Γκεβάρα, από το Ροσάριο μέχρι τη Βολιβία θα συνεχίσει να αποτελεί σύμβολο και έμπνευση για όλους όσους αγωνίζονται για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Εκδηλώσεις στην Σάντα Κλάρα για την 89η επέτειο γέννησης του Τσε

Santa CL ΣΑΝΤΑ ΚΛΑΡΑ – Η παρουσία του Κομαντάντε Ερνέστο Τσε Γκεβάρα στην πόλη θα τιμηθεί με μια σειρά δραστηριοτήτων την 14η Ιούνη, επ’ ευκαιρία της 89ης επετείου της γέννησης του. Νωρίς το πρωί, 39 παιδιά και νέοι από δύο τοπικά σχολεία που φέρουν το όνομα του θρυλικού αντάρτη θα καταθέσουν στεφάνια στο Μαυσωλείο του Τσε.

Ξεκινώντας από το Πάρκο «Αντόνιο Μασέο» θα ακολουθήσει μεγάλη πορεία, επικεφαλής της οποίας θα είναι νέοι εργαζόμενοι από βιοτεχνίες που ο ίδιος ο Τσε είχε ιδρύσει στην πόλη.

Την ίδια μέρα, σε 89 νέους θα δωθούν κάρτες-μέλους της Ένωσης Νέων Κομμουνιστών (UJC), ενώ 172 παιδιά από διάφορα εκπαιδευτικά κέντρα της πόλης θα ενταχθούν στο σώμα των «πρωτοπόρων», σε μια τελετή όπου θα παραλάβουν τα χαρακτηριστικά κόκκινα φουλάρια.

Για το Σάββατο, 10 Ιούνη, ήταν προγραμματισμένη η ανάβαση περίπου 200 νέων αντρών και γυναικών στους λοφίσκους της Σάντα Κλάρα, γνωστούς και ως Loma del Capiro, όπου θα έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν και να συνομιλήσουν με βετεράνους μαχητές που πολέμησαν πλάϊ στον θρυλικό επαναστάτη.

Πηγή: Granma.

«Τα μάτια του Τσε»: Το αόρατο δεξί χέρι του Γκεβάρα

los-ojos-del-che ΜΑΪΑΜΙ – Ένα νέο βιβλίο από τον αργεντίνο δημοσιογράφο και τηλεοπτικό παραγωγό Μάρκος Γκορμπάν έρχεται να αποκαλύψει την ύπαρξη ενός μυστικού πράκτορα, ο οποίος- σύμφωνα με τον συγγραφέα – συνεργάζονταν με τον Τσε Γκεβάρα. Το βιβλίο που τιτλοφορείται “Τα Μάτια του Τσε” (Los Ojos del Che) ασχολείται με τη ζωή του Φερνάντο Εσκομπάρ (Fernando Escobar Llianos), γνωστού στην Αργεντινή με το ψευδώνυμο “Ορλάντο”. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν απτές αποδείξεις για τους ισχυρισμούς του συγγραφέα, ο Γκορμπάν αναφέρει ότι πρόκειται για αληθινή ιστορία.

Η όλη υπόθεση ξεκινά το 1961 όταν ο Τσε – υπουργός βιομηχανίας της κουβανικής κυβέρνησης την περίοδο εκείνη- ταξίδεψε ινκόγκνιτο στη γενέτειρα του, την Αργεντινή. Εκεί, ο Τσε συναντήθηκε με μέλη της κομμουνιστικής νεολαίας, συμπεριλαμβανομένου του “Ορλάντο” τον οποίο σύστησε στον Τσε ο μεγαλύτερος αδελφός του. Έπειτα από στρατιωτική εκπαίδευση στην Κούβα, ο “Ορλάντο” εργάστηκε ως μυστικός έμπιστος συνεργάτης του Τσε.

“Κανείς δεν παραδέχθηκε ότι ήξερε την ύπαρξη του”, αναφέρει ο Γκορμπάν ο οποίος διεξήγαγε σχετική έρευνα στην Κούβα για τον “Ορλάντο”. Ωστόσο, όπως εξηγεί ο συγγραφέας, οι ιστορίες που του εξομολογήθηκε προσωπικά ο “Ορλάντο” επιβεβαιώνονται έμμεσα από άλλες πηγές. Μια από αυτές είναι ο Χάρυ “Πόμπο” Βιγιέχας Ταμάγιο, επικεφαλής της προσωπικής ασφάλειας του Τσε, τον οποίο ο “Ορλάντο” φέρεται να γνώριζε.

Ο “Ορλάντο” φέρεται να είπε στον Γκορμπάν ότι ο ίδιος ήταν ο έμπιστος του Τσε για θέματα μυστικών πληροφοριών μέχρι και τη δολοφονία του Γκεβάρα στη Βολιβία το 1967.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα του βιβλίου, ο πρωταγωνιστής της υπόθεσης, 80 ετών σήμερα, αποφεύγει κάθε ίχνος δημοσιότητας, ζώντας εδώ και δεκαετίες στην ανωνυμία στο Μπουένος Άιρες. Στο τραπέζι του διαμερίσματος του, αναφέρει ο Γκορμπάν, δεσπόζει μια παλιά νεροκολοκύθα- που σύμφωνα με τον Ορλάντο ανήκε στον Τσε- η οποία χρησιμοποιούνταν ως δοχείο για το παραδοσιακό αργεντίνικο “μάτε”.

ΠΗΓΗ: Latin American Herald / ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ.

Νικολάς Γκιγιέν: «Αηδόνια και Μπαζούκας» – 11 ποιήματα για τον Τσε και την Επανάσταση

ahdonia2bkai2bbazookas2bcover-zafiratos-neo-alkyonis-22-4-2016-7-00 Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις «New Star». Πρόκειται για την έκδοση 11 ποιημάτων του εθνικού ποιητή της Κούβας Νικολάς Γκιγιέν (Nicolás Guillén, 1902-1989) με θέμα τον Τσε και την Επανάσταση. Το βιβλίο φέρει τον τίτλο «Νικολάς Γκιγιέν: Αηδόνια και Μπαζούκας» ενώ εμπνευστής, δημιουργός και επιμελητής της έκδοσης είναι ο Μπάμπης Ζαφειράτος.

Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου δημοσιεύουμε το ποίημα «Che Comandante, amigo» του Γκιγιέν, σε μετάφραση Μπάμπη Ζαφειράτου, συνοδευόμενο από ένα βίντεο με την αφήγηση του από τον ίδιο τον ποιητή.

NO porque hayas caído

tu luz es menos alta.

Un caballo de fuego

sostiene tu escultura guerrillera

entre el viento y las nubes

de la Sierra.

No por callado eres silencio.

Y no porque te quemen,

porque te disimulen bajo tierra,

porque te escondan

en cementerios, bosques, páramos,

van a impedir que te encontremos,

Che Comandante,

amigo.

CON sus dientes de júbilo

Norteamérica ríe. Mas de pronto

revuélvese en su lecho

de dólares. Se le cuaja

la risa en una máscara,

y tu gran cuerpo de metal

sube, se disemina

en las guerrillas como tábanos,

y tu ancho nombre herido
por soldados

ilumina la noche americana

como una estrella súbita, caída

en medio de una orgía.

Tú lo sabías, Guevara,

pero no lo dijiste por modestia,

por no hablar de ti mismo,

Che Comandante,

amigo.

ESTÁS en todas partes. En el indio

hecho de sueño y cobre. Y en

el negro

revuelto en espumosa muchedumbre,

y en el ser petrolero y salitrero,

y en el terrible desamparo

de la banana, y en la gran pampa de
las pieles,

y en el azúcar y en la sal y en los

cafetos,

tú, móvil estatua de tu sangre como
te derribaron,

vivo, como no te querían,

Che Comandante,

amigo.

CUBA te sabe de memoria. Rostro

de barbas que clarean. Y marfil

y aceituna en la piel de santo joven.

Firme la voz que ordena

sin mandar,

que manda compañera, ordena

amiga,

tierna y dura de jefe

camarada.

Te vemos cada día ministro,

cada día soldado, cada día

gente llana y difícil
cada día.

Y puro como un niño

o como un hombre puro,

Che Comandante,

amigo.

PASAS en tu descolorido, roto,

agujereado traje de campaña.

El de la selva, como antes

fue el de la Sierra. Semidesnudo

el poderoso pecho de fusil

y palabra,

de ardiente vendaval y lenta
rosa.

No hay descanso.

¡Salud, Guevara!

O mejor todavía desde el hondón

americano:

Espéranos. Partiremos contigo.

Queremos

morir para vivir como tú has

muerto,

para vivir como tú vives,

Che Comandante,

amigo.

Nicolás Guillen,

8 – 15 de Οctubre de 1967

ΚΙ ΑΣ έπεσες

το φως σου μένει πάντοτε μεσούρανα

Άλογο καμωμένο από φωτιά

καλπάζει με το αντάρτικο άγαλμά σου

μες στους ανέμους και τα σύννεφα

της Σιέρρας.

Κι αν σώπασες, δε σώπασε η φωνή σου.

Κι αν σ’ έκαψαν,

κι αν σ’ έχωσαν βαθιά κάτω απ’ το χώμα,

κι αν έκρυψαν τη στάχτη σου

σε κοιμητήρια, σε δάση και τυρφώνες,

δε θα μας εμποδίσουν να σε βρούμε,

Τσε Κομαντάντε,

φίλε.

ΓΕΛΑΕΙ σαρδόνια

η Βόρεια Αμερική. Μα ξάφνου

στριφογυρνάει πάνω σε κείνο το στρώμα

από δολάρια. Το γέλιο της

μια παγωμένη μάσκα τώρα,

και το γιγάντιο σώμα σου από μέταλλο

ανυψώνεται, διασκορπίζεται,
σαν ντάβανος κεντρίζει τους αντάρτες,

και το τρανό όνομά σου λαβωμένο
απ’ τους στρατιώτες

λάμπει μέσα στ’ αμερικάνικα σκοτάδια,

σαν ένα πεφταστέρι

στη μέση μιας απαίσιας γιορτής.

Εσύ, Γκεβάρα, το ’ξερες,

μα από σεμνότητα δεν το ’πες

για να μην καυχηθείς,

Τσε Κομαντάντε,

φίλε.

ΕΙΣΑΙ παντού. Στον Ινδιάνο

τον από χαλκό και όνειρα πλασμένο.

Κι είσαι στη μαύρη

εξεγερμένη, τρικυμισμένη λαοθάλασσα,

στου πετρελαίου τον εργάτη και του νίτρου

και στη φριχτή εγκατάλειψη

της μπανανοφυτείας, και στης μεγάλης
πάμπας το πετσί
και στο αλάτι και στη ζάχαρη, και στις

φυτείες του καφέ,

εσύ, φιγούρα αναδυόμενη απ’ το αίμα σου
καθώς σωριάστηκες,

και ζωντανός, όπως δεν σε ήθελαν,

Τσε Κομαντάντε,

φίλε.

Η ΚΟΥΒΑ σ’ έχει αποστηθίσει. Πρόσωπο

με τη φωτεινή γενειάδα. Και χρώμα ελιάς και φίλντισι στο δέρμα του άγιου νέου.

Φωνή ακλόνητη, που δίνει διαταγές

μα δεν προστάζει,

μια προσταγή συντροφική, μια φιλική

διαταγή,

σκληρή και τρυφερή, οδηγητή και

σύντροφου.

Σε βλέπουμε καθημερνά υπουργό,

καθημερνά στρατιώτη, καθημερνά

άνθρωπο απλό, και δύσκολη

η κάθε μέρα.

Κι άδολος είσαι σαν παιδί

σαν ένας άντρας άδολος,

Τσε Κομαντάντε,

φίλε.

ΠΕΡΝΑΣ με την ξεθωριασμένη, σκισμένη,

τρύπια σου στολή της μάχης.

Στη ζούγκλα σήμερα, σαν άλλοτε

στη Σιέρα. Μισόγυμνο

το δυνατό σου στέρνο, του λόγου και του

τουφεκιού,

μια θύελλα φωτιάς, κι αυτή τη σπίθα
που φουντώνει.

Χωρίς ανάπαυλα.

Γεια σου Γκεβάρα!

Μα πιο καλά για να στο πω, εκεί
στο αμερικάνικο φαράγγι:

Περίμενέ μας. Θα φύγουμε μαζί σου.

Θέλουμε

να πεθάνουμε για να ζήσουμε όπως

πέθανες εσύ,

να ζήσουμε όπως ζεις εσύ,

Τσε Κομαντάντε,

φίλε.

Νικολάς Γκιγιέν,

8 – 15 Οκτωβρίου 1967

Δύο ανέκδοτα κείμενα του Κομαντάντε Γκεβάρα

tumblr_m02pfht4ZD1r6jgtto1_r1_400

Το Ελληνικό Αρχείο Τσε Γκεβάρα δημοσιεύει για πρώτη φορά μεταφρασμένα δύο άγνωστα στο πλατύ κοινό κείμενα του Ερνέστο Γκεβάρα. Τα κείμενα περιέχονται στο πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο του Κάρλος Ταμπλάδα «H πολιτική οικονομία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού» (Διεθνές Βήμα, 2014).

ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΩΤΟ.

Ακόμα και μετά την παραίτησή του από τα κρατικά και κομματικά του καθήκοντα στην Κούβα και μέσα σε μια διεθνιστική αποστολή σε πλήρη εξέλιξη, ο Τσε συνέχισε να εμβαθύνει ακόμα περισσότερο στη πλατύτερη έρευνα του ανθρώπινου πολιτισμού γενικά και στην ιστορία της μαρξιστικής σκέψης ειδικότερα, πράγμα που τον οδήγησε να μελετήσει πλατιά, από τους αρχαίους φιλοσόφους έως τον σοβιετικό μαρξισμό μέσα από τα επίσημά του κείμενα. Κάπου μεταξύ του 1965 και 1966 έγραψε ένα γράμμα σε έναν Κουβανό σύντροφο, ενημερώνοντάς τον για τη μελέτη του:

Τούτη την παρατεταμένη περίοδο διακοπών το έχω ρίξει για τα καλά στη μελέτη της φιλοσοφίας – κάτι που είχα στον νου μου να κάνω εδώ και καιρό. Ήρθα αντιμέτωπος με την πρώτη δυσκολία: στην Κούβα δεν έχει δημοσιευτεί τίποτε, εάν εξαιρέσουμε τα σοβιετικά τούβλα [εγχειρίδια] που έχουν το μειονέκτημα ότι δεν σε αφήνουν να σκεφτείς: το κόμμα το έχει ήδη κάνει για σένα, και εσύ δεν έχεις παρά να το χωνεύεις. Από πλευράς μεθόδου είναι ότι πιο αντιμαρξιστικό υπάρχει και, επιπλέον, συνήθως είναι και κάκιστα. Η δεύτερη, όχι λιγότερο σημαντική δυσκολία ήταν ότι είχα άγνοια του φιλοσοφικού λεξιλογίου (έχω παλέψει σκληρά με τον δάσκαλο Χέγκελ και στον πρώτο γύρο με έριξε κάτω δύο φορές). Γι’ αυτό μου έφτιαξα ένα σχέδιο μελέτης δικό μου, το οποίο πιστεύω ότι θα μπορούσε να μελετηθεί και να βελτιωθεί πολύ περισσότερο, ώστε να αποτελέσει τη βάση μιας πραγματικής σχολής σκέψης έχουμε ήδη κάνει πολλά πράγματα, αλλά κάποτε θα πρέπει επίσης να μάθουμε να σκεφτόμαστε. Το σχέδιό μου συνίσταται σε αναγνώσματα, αλλά θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για σοβαρές δημοσιεύσεις των πολιτικών εκδόσεων.

Αν ρίξεις μια ματιά στις εκδόσεις της, [αναφέρεται στις Επίσημες Πολιτικές Εκδόσεις της Κούβας (Editora Política de Cuba)] θα δεις την πληθώρα Σοβιετικών και Γάλλων συγγραφέων που περιέχει. Αυτό οφείλεται στην ευκολία να βρεθούν μεταφράσεις και στον ιδεολογικό μιμητισμό. Δεν δίνεις με αυτόν τον τρόπο μαρξιστικό πολιτισμό στον λαό το πολύ, γνωστοποιείς τον μαρξισμό, πράγμα το οποίο είναι αναγκαίο, εάν βέβαια γίνεται σωστά (δεν ανήκουμε σ’ αυτήν την περίπτωση), είναι όμως ανεπαρκές.

Το σχέδιό μου είναι το εξής:
1. Κλασικοί φιλόσοφοι
2. Μεγάλοι υλιστές και διαλεκτικοί
3. Σύγχρονοι φιλόσοφοι
4. Κλασικοί της Οικονομίας και προγενέστεροι
5. Μαρξ και μαρξιστική σκέψη
6. Σοσιαλιστική οικοδόμηση
7. Ετερόδοξοι και καπιταλιστές
8. Πολεμικές

Κάθε ενότητα είναι ανεξάρτητη από την άλλη και θα μπορούσε να αναπτυχθεί ως εξής:

1. Να πάρουμε τους γνωστούς κλασικούς που είναι ήδη μεταφρασμένοι στα ισπανικά, προσθέτοντας μια σοβαρή εισαγωγική μελέτη κάποιου φιλόσοφου –μαρξιστή ει δυνατόν–, και ένα εκτενές επεξηγηματικό γλωσσάριο. Ταυτόχρονα, να δημοσιεύεται ένα λεξικό φιλοσοφικών όρων και μια ιστορία της φιλοσοφίας. Ίσως του Dinnyk ή του Hegel. Οι εκδόσεις θα μπορούσαν να ακολουθήσουν κάποια χρονολογική σειρά, επιλεκτικά βέβαια, ξεκινώντας με ένα ή δύο βιβλία των μεγαλύτερων στοχαστών και στη συνέχεια να εμπλουτίζουμε τη σειρά, φτάνοντας ως τη σύγχρονη εποχή, γυρίζοντας έπειτα πίσω στον χρόνο στρεφόμενοι σε άλλους, λιγότερο σημαντικούς φιλοσόφους και προσθέτοντας τόμους από τους πιο αντιπροσωπευτικούς κτλ.

2. Εδώ μπορούμε να ακολουθήσουμε την ίδια γενική μέθοδο, με συλλογές ορισμένων αρχαίων (παλιότερα είχα διαβάσει μια μελέτη που αναφερόταν στον Δημόκριτο, τον Ηράκλειτο και τον Λεύκιππο, που είχε γίνει στην Αργεντινή).

3. Εδώ θα δημοσιεύονταν οι πιο αντιπροσωπευτικοί μοντέρνοι φιλόσοφοι, σε συνδυασμό με σοβαρές και λεπτομερείς μελέτες από εξειδικευμένα άτομα (δεν είναι απαραίτητο να είναι Κουβανοί), που να έχουν την ανάλογη κριτική θεώρηση όταν παρουσιάζουν τις απόψεις των ιδεαλιστών.

4. Αυτό πραγματοποιείται ήδη, χωρίς κάποια τάξη, ενώ λείπουν βασικά έργα του Μαρξ. Εδώ θα ήταν απαραίτητο να δημοσιευτούν τα Άπαντα των Μαρξ και Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν και άλλων μεγάλων μαρξιστών. Κανείς δεν έχει διαβάσει τίποτε της Ρόζας Λούξεμπεργκ, για παράδειγμα, η οποία έχει κάνει λάθη στην κριτική πάνω στον Μαρξ (3ος τόμος), αλλά πέθανε δολοφονημένη, και το ένστικτο του ιμπεριαλισμού είναι ανώτερο από το δικό μας σ’ αυτά τα θέματα. Επίσης λείπουν μαρξιστές στοχαστές που αργότερα ξεστράτισαν όπως ο Κάουτσκι και ο Χίλφερντινγκ (δεν ξέρω εάν έτσι γράφεται) που προσέφεραν πολλά, όπως και πολλοί σύγχρονοι μαρξιστές που δεν είναι εντελώς σχολαστικιστές.

5. Σοσιαλιστική οικοδόμηση. Βιβλία που να ασχολούνται με συγκεκριμένα προβλήματα, όχι μόνο των τωρινών κυβερνώντων αλλά και από το παρελθόν, τα οποία να ερευνούν σοβαρά τη συνεισφορά των φιλοσόφων και, πάνω απ’ όλα, των οικονομολόγων και των στατιστικολόγων.

6. Εδώ θα έρχονταν οι μεγάλοι ρεβιζιονιστές (αν θέλετε, μπορείτε να βάλετε και τον Χρουστσόφ) αναλύοντάς τους καλά βαθύτερα από όλους, και βέβαια θα έπρεπε να είναι και ο φίλος σου Τρότσκι, που υπήρξε και έγραψε, προσθέτοντας και τους μεγάλους θεωρητικούς του καπιταλισμού όπως ο Μάρσαλ, ο Κέινς ο Σάμπετερ κ.ά. Επίσης με ανάλυση σε βάθος εξηγώντας όλα τα γιατί.

8. Όπως υποδηλώνει η ονομασία, αυτή η κατηγορία είναι η πιο πολεμική, αλλά έτσι πάει μπροστά η σκέψη. Ο Προυντόν έγραψε τη φιλοσοφία της αθλιότητας και ξέρουμε ότι υπάρχει λόγω του έργου Η αθλιότητας της φιλοσοφίας.

Μια κριτική έκδοση μπορεί να βοηθήσει να κατανοήσουμε την εποχή και την ίδια την εξέλιξη του Μαρξ, που δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί. Υπάρχουν ο Ρομπέρτους και ο Ντύρινγκ εκείνη την εποχή, και ύστερα οι ρεβιζιονιστές και οι μεγάλες αντιπαραθέσεις της δεκαετίας του 1920 στην ΕΣΣΔ, που ίσως είναι οι σημαντικότερες για εμάς.

Τώρα βλέπω ότι μου ξέφυγε μία θεματική ενότητα, γι’ αυτό αλλάζω τη σειρά (αυτή τη στιγμή γράφω στο φτερό»).
Θα είναι το νούμερο 4, οι Κλασικοί της οικονομίας και οι πρόδρομοι της, όπου βρίσκουμε τον Άνταμ Σμιθ, τους φυσιοκράτες κ.ά.
Είναι ένα έργο τεράστιο, αλλά η Κούβα το αξίζει και θα μπορούσε να το επιχειρήσει […].

Πηγή: Κάρλος Ταμπλάδα: Τσε Γκεβάρα: «H πολιτική οικονομία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού» (Εκδόσεις Διεθνές Βήμα, σελ.161-164 ).

ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΕΥΤΕΡΟ.

Στον πρόλογο ενός βιβλίου πολιτικής οικονομίας που έγραφε ο Τσε τη στιγμή που πέθανε, σημειώνει προφητικά την προέλευση της κρίσης, που αργότερα ξέσπασε στην ΕΣΣΔ και σε όλο σχεδόν το σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Μάς είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι, σε συνθήκες καταδίωξης, πείνας, ισχυρών ασθματικών επεισοδίων, μαχών, κρύου, μέσα στο αφιλόξενο άγριο φυσικό περιβάλλον και με τον πόνο για τόσους συντρόφους χαμένους στη μάχη, ότι ένα ανθρώπινο ον μπορούσε να γράφει, ύστερα από 14 ώρες αναγκαστικής πορείας στη ζούγκλα της Νότιας Αμερικής, στο φως του φεγγαριού ή και χωρίς αυτό, σχετικά με την προοπτική ενός εναλλακτικού σοσιαλισμού. Ποια αγωνία επικοινωνίας του έδινε δύναμη; Τι έπρεπε να μας πει, πριν μια σφαίρα βάλει τέλος στη ζωή του;

Από την πρώτη εμφάνιση του Κεφαλαίου, οι επαναστάτες του κόσμου είχαν στα χέρια τους ένα θεωρητικό μνημείο, που ξεκαθάριζε τους μηχανισμούς του καπιταλιστικού συστήματος, την εσωτερική λογική του αναπόφευκτου αφανισμού του. Για πολλές δεκαετίες υπήρξε η εγκυκλοπαίδεια, όπου μπορούσε κανείς να αντλήσει το αναντικατάστατο θεωρητικό υλικό για τις νέες γενιές των αγωνιστών. Ακόμα και σήμερα, το υλικό αυτό δεν έχει εξαντληθεί και θαυμάζει κανείς τη σαφήνεια και το βάθος τις κριτικής σκέψης των θεμελιωτών του διαλεκτικού υλισμού. Όποιος δεν γνωρίζει το Κεφάλαιο, δεν είναι οικονομολόγος με την πλήρη και τιμητική έννοια της λέξης.

Ωστόσο, η ζωή τράβηξε την πορεία της και ορισμένες από τις δηλώσεις του Μαρξ και του Ένγκελς δεν επιβεβαιώθηκαν στην πράξη. Ιδιαίτερα, ο χρόνος που προβλεπόταν για τον μετασχηματισμό της κοινωνίας ήταν λίγος. Την όραση των λαμπρών επιστημόνων θόλωνε το επιτακτικό όραμα των επιφανών επαναστατών. Ακόμα, οι κοινωνικές αναταράξεις βάθαιναν και επεκτείνονταν όλο και περισσότερο, και οι αντιθέσεις, που προξένησε το μοίρασμα του κόσμου ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κράτη, γέννησαν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Ο Λένιν, επικεφαλής της επανάστασης αυτής, είναι υπεύθυνος για το θεωρητικής αξίας έργο, του προσδιορισμού του χαρακτήρα, που θα αποκτούσε ο καπιταλισμός στη νέα ιμπεριαλιστική του μορφή, ενώ ανέδειξε τον ανισομερή ρυθμό που αποκτά η ανάπτυξη της κοινωνίας –όπως και η φύση γενικότερα άλλωστε–, διαβλέποντας την πιθανότητα να σπάσει η ιμπεριαλιστική αλυσίδα, στον πιο αδύναμο κρίκο της, κάνοντας πράξη την πιθανότητα αυτή.

Ο τεράστιος όγκος των γραπτών που μας άφησε αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα του έργου των ιδρυτών. Στη συνέχεια, η πηγή άρχισε να στερεύει και έμειναν μόνο ορισμένα μεμονωμένα έργα του Στάλιν και κάποια γραπτά του Μάο Τσε Τουνγκ να μαρτυρούν τη τεράστια δημιουργική δύναμη του μαρξισμού.

Στα τελευταία του ο Στάλιν ανησυχούσε για τα αποτελέσματα αυτής της θεωρητικής πενίας και διέταξε τη σύνταξη ενός εγχειρίδιου, προσιτού στις μάζες, που θα έθιγε όλα τα θέματα της πολιτικής οικονομίας μέχρι τις μέρες μας.

Το εγχειρίδιο αυτό μεταφράστηκε στις κυριότερες γλώσσες του κόσμου και έχει δημοσιευθεί σε διάφορες εκδόσεις, ενώ υποβλήθηκε σε σημαντικές αλλαγές στη δομή και στον προσανατολισμό του, κάθε φορά που συντελούνταν αλλαγές στην ΕΣΣΔ.

Ξεκινώντας μια κριτική μελέτη του εγχειριδίου αυτού, συναντούμε τόσες πολλές έννοιες αντίθετες με τον δικό μας τρόπο σκέψης, που αποφασίσαμε να προχωρήσουμε σε ετούτο το εγχείρημα –ένα βιβλίο που να εκφράζει τις δικές μας απόψεις – με τις υψηλότερες δυνατές επιστημονικές απαιτήσεις και την ίδια ειλικρίνεια. Είναι απαραίτητη αυτή η τελευταία, γιατί η νηφάλια μελέτη του μαρξισμού και των πρόσφατων γεγονότων, μας τοποθετούν μεταξύ των επικριτών της ΕΣΣΔ, θέση που εξ επαγγέλματος καταλαμβάνουν πολλοί οπορτουνιστές, οι οποίοι ρίχνουν βέλη από την άκρα αριστερά προς όφελος της αντίδρασης.

Έχουμε δεσμευτεί σταθερά να μην κρύψουμε ούτε μία άποψή μας για λόγους τακτικής αλλά, ταυτόχρονα, να αντλήσουμε συμπεράσματα που, λόγω της αδιάβλητης λογικής τους και της σφαιρικής θεώρησής τους, θα βοηθήσουν να επιλυθούν προβλήματα και η συνεισφορά μας δεν θα περιορίζεται μόνο στο να θέτει ερωτήματα χωρίς λύση.

Πιστεύουμε ότι αυτή η δουλειά είναι σημαντική επειδή η μαρξιστική έρευνα στο οικονομικό πεδίο περπατά σε επικίνδυνα μονοπάτια. Τον αδιάλλακτο δογματισμό της εποχής του Στάλιν έχει διαδεχτεί ένας ασυνεπής πραγματισμός. Και, το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι, αυτό δεν αναφέρεται σε ένα μόνο πεδίο της επιστήμης· συμβαίνει σε κάθε πτυχή της ζωής των σοσιαλιστικών λαών, δημιουργώντας διαταραχές που είναι ήδη εξαιρετικά βλαβερές, ενώ τα τελικά τους αποτελέσματά είναι ανυπολόγιστα.

Στην πορεία της πρακτικής μας και της θεωρητικής μας έρευνας, φτάσαμε στην ανακάλυψη ενός μεγάλου ενόχου με όνομα και επίθετο: Βλαντίμιρ Ίλιτς Λένιν.
Αυτό είναι το μέγεθος του θράσους μας. Όμως όποιος έχει την απαραίτητη υπομονή ώστε να φτάσει στο τέλος του έργου αυτού, θα μπορέσει να εκτιμήσει τον σεβασμό και τον θαυμασμό που αισθανόμαστε γι’ αυτόν τον «ένοχο» και για τα επαναστατικά κίνητρα των πράξεων, που τα απώτερα αποτελέσματά τους θα τον ξάφνιαζαν σήμερα.

Είναι γνωστό από παλιά ότι η κοινωνική υπόσταση είναι αυτή που προσδιορίζει τη συνείδηση και είναι γνωστός ο ρόλος του εποικοδομήματος. Τώρα είμαστε μάρτυρες ενός ενδιαφέροντος φαινομένου, που δεν ισχυριζόμαστε ότι το ανακαλύψαμε εμείς, αλλά προσπαθούμε να εμβαθύνουμε στη σημασία που έχει: τη διασύνδεση μεταξύ βάσης και εποικοδομήματος. Η θέση μας είναι ότι οι αλλαγές που συντελέστηκαν λόγω της Νέας Οικονομικής Πολιτική (ΝΕΠ) διαπέρασαν τόσο βαθιά τη ζωή της ΕΣΣΔ ώστε να σημαδέψουν ολόκληρο αυτό το στάδιο. Και τα αποτελέσματά τους ήταν αποθαρρυντικά. Το καπιταλιστικό εποικοδόμημα βαθμιαία επηρέαζε όλο και πιο έντονα τις σχέσεις παραγωγής και οι τις αντιθέσεις, που προκλήθηκαν από την υβριδοποίηση που συνιστούσε η ΝΕΠ και που επιλύονται σήμερα σε όφελος του εποικοδομήματος: συντελείται μια επιστροφή στον καπιταλισμό.

Αλλά σε ετούτες τις εισαγωγικές σημειώσεις δεν θέλουμε να προτρέξουμε, μόνο να αναφέρουμε το μέγεθος τις αίρεσης που πρόκειται να εκφράσουμε. Θα πάρουμε τον χρόνο και τον χώρο που απαιτείται για την τεκμηριώσουμε εκτενώς.

Το έργο αυτό έχει και ένα άλλο χαρακτηριστικό: είναι μια κραυγή που βγαίνει μέσα από την υπανάπτυξη. Έως τώρα, οι επαναστάσεις που έτειναν στον σοσιαλισμό είχαν γεννηθεί σε χώρες ως επί το πλείστον καθυστερημένες (και επιπλέον ρημαγμένες από τον πόλεμο) ή σε χώρες με μια σχετική βιομηχανική ανάπτυξη (Τσεχοσλοβακία, ανατολικό τμήμα της Γερμανίας) ή σε χώρες-ηπείρους. Και όλες αυτές συγκροτούσαν μια γεωγραφική ενότητα. Μέχρι τώρα δεν είχε μπει στην περιπέτεια του σοσιαλισμού καμία μικρή απομονωμένη χώρα, η οποία δεν έχει πρόσβαση σε μεγάλες αγορές, ούτε είναι σε θέση σε σύντομο χρονικό διάστημα να επωφεληθεί από τον διεθνή καταμερισμό εργασίας, όμως ταυτόχρονα έχει ένα επίπεδο ζωής σχετικά υψηλό. Τα λάθη, τα άλματα στα τυφλά, θα έχουν και αυτά τη θέση τους στις σελίδες που ακολουθούν, αφού μάς είναι χρήσιμα ως ιστορία. Το σημαντικό όμως είναι ότι πρόκειται για τη δική μας λογική, λογική που ταυτίζεται με αυτήν των χωρών, οι οποίες είναι ελάχιστα ανεπτυγμένες, ως σύνολο, γι’ αυτό πιστεύουμε ότι οι προτάσεις μας έχουν την αξία που απορρέει από μια ορισμένη οικουμενικότητα.

Πολλοί θα παραξενευτούν ειλικρινά με αυτή τη σωρεία νέων και διαφορετικών επιχειρημάτων, άλλοι θα αισθανθούν πληγωμένοι και θα υπάρξουν και αυτοί που θα θεωρήσουν ότι ολόκληρο αυτό το βιβλίο παίρνει μια εξαγριωμένη αντικομουνιστική θέση, μασκαρεμένη με θεωρητικές αιτιάσεις. Πολλοί, όμως, το ελπίζουμε ειλικρινά, θα αισθανθούν την πνοή των νέων ιδεών και θα δουν να εκφράζεται το δικό τους σκεπτικό, που μέχρι τώρα ήταν αποσπασματικό, χωρίς οργανική συνοχή, να παίρνει μια μορφή, λίγο ως πολύ, συνεκτική.

Σε αυτή την ομάδα ανθρώπων απευθύνεται βασικά το βιβλίο και επίσης, στο πλήθος των Κουβανών φοιτητών που πρέπει να υποστούν την οδυνηρή διαδικασία εκμάθησης «αιώνιων αληθειών» μέσα από τις εκδόσεις που προέρχονται, ως επί το πλείστον, από την ΕΣΣΔ και παρατηρούν πώς η δική μας στάση και οι επανειλημμένες παρεμβάσεις των ηγετών μας βαδίζουν στην αντίθετη κατεύθυνση με αυτά που διαβάζουν στις εκδόσεις αυτές.

Σε όσους μας κοιτάζουν με δυσπιστία, βασισμένοι στην εκτίμηση και την αφοσίωση που νιώθουν προς τις σοσιαλιστικές χώρες, κάνουμε μία μόνο υπόδειξη: Η δήλωση του Μαρξ, που σημειώνεται στις πρώτες σελίδες του Κεφαλαίου, ότι η αστική επιστήμη αδυνατεί να ασκήσει κριτική στον εαυτό της, και αντί αυτού απολογείται, δυστυχώς ισχύει σήμερα για την μαρξιστική οικονομική επιστήμη. Το βιβλίο αυτό συνιστά μια προσπάθεια επιστροφής στον σωστό δρόμο και, ανεξάρτητα από την επιστημονική του αξία, μας κάνει περήφανους ότι το προσπαθήσαμε σε αυτή τη μικρή αναπτυσσόμενη χώρα.

Πολλές είναι η εκπλήξεις που περιμένουν την ανθρωπότητα στον δρόμο της τελικής της απελευθέρωσης. Ωστόσο – είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι γι’ αυτό –, δεν θα φτάσουμε ποτέ ως εκεί, παρά μόνο μέσα από μια ριζική αλλαγή στρατηγικής από μέρους των βασικών σοσιαλιστικών δυνάμεων. Το εάν η αλλαγή αυτή θα προέλθει από την αδυσώπητη πίεση του ιμπεριαλισμού ή από μια εξέλιξη των μαζών στις χώρες αυτές ή μέσα από έναν συνδυασμό παραγόντων είναι κάτι που θα το πει η Ιστορία. Εμείς συνεισφέρουμε αυτό τον ταπεινό κόκκο άμμου στην κατεύθυνση αυτή, με την αγωνία ότι το εγχείρημα είναι πολύ ανώτερο των δυνάμεών μας. Σε κάθε περίπτωση, μένει η μαρτυρία αυτής της παράτολμης απόπειρας μας:

Η δύναμη της καρδιάς μας πρέπει να δοκιμαστεί, αποδεχόμαστε την πρόκληση της Σφίγγας, δεν αποφεύγουμε την τρομερή ανάκριση που θα μας υποβάλλει.

Προδημοσίευση: «Τσε Γκεβάρα: Η πολιτική οικονομία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού» (του Κάρλος Ταμπλάδα)

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ:

«Τσε Γκεβάρα: Η πολιτική οικονομία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού». Συγγραφέας: Κάρλος Ταμπλάδα. Εκδόσεις: Διεθνές Βήμα, Αθήνα, 2014.

Ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα ως κομμάτι της ηγεσίας της Κουβανικής Επανάστασης, χάραξε μια προοπτική προς την απελευθέρωση του κόσμου από το καπιταλιστικό σύστημα και όλες τις φρικαλεότητές του. Θέλησε να ανοίξει τον δρόμο ώστε οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες να ξεκινήσουν την μετάβαση προς μια κοινωνία, πιο δίκαιη και πιο ανθρώπινη, μια σοσιαλιστική κοινωνία, αλλάζοντας και οι ίδιοι μέσα από αυτή την διαδικασία.

Βασισμένο στις ομιλίες και τα γραπτά του Γκεβάρα της δεκαετίας του 1960, το βιβλίο αυτό εξετάζει την πρακτική και θεωρητική συμβολή του, και την επικαιρότητα της σκέψης του.

Για το βιβλίο αυτό απονεμήθηκε στον Κάρλος Ταμπλάδα το Ειδικό Βραβείο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα του οργανισμού Casa de las Americas το 1987. Έκτοτε το έργο έχει δημοσιευτεί σε 14 χώρες και 9 γλώσσες, σε μισό εκατομμύριο αντίτυπα.

«Ο Τσε πίστευε στον άνθρωπο. Αν δεν πιστεύουμε στον άνθρωπο, αν θεωρούμε ότι ο άνθρωπος είναι ένα αδιόρθωτο ζωάκι, που μπορεί να πάει μπροστά μόνο αν το ταΐζεις χορτάρι ή το δελεάζεις με ένα καρότο ή το δέρνεις με μια μαγκούρα – όποιος το πιστεύει αυτό, όποιος είναι πεισμένος γι αυτό, δεν πρόκειται ποτέ να γίνει επαναστάτης δεν πρόκειται ποτέ να γίνει κομμουνιστής.» – Φιντέλ Κάστρο.

Ο Κάρλος Ταμπλάδα Πέρες (Carlos Tablada Pérez – Αβάνα 1948). Είναι πτυχιούχος στην Κοινωνιολογία και τη Φιλοσοφία, διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών και ερευνητής στο Κέντρο Έρευνας της Παγκόσμιας Οικονομίας (CIEM), Αβάνα, Κούβα. Είναι μέλος της Εθνικής Ένωσης Συγγραφέων και Καλλιτεχνών της Κούβας (UNEAC), γραμματέας Ενημέρωσης και Εκδόσεων του Παγκόσμιου Φόρουμ για Εναλλακτικές Λύσεις (FMA), γενικός διευθυντής των εκδόσεων Ruth, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας. Ως επισκέπτης καθηγητής έχει διδάξει σε 155 πανεπιστήμια σε 33 χώρες. Το τελευταίο του βιβλίο είναι Η Ιστορία της Τράπεζας στην Κούβα, Τόμος 1, 2008, εκδόσεις La Colonia. Έχει δημοσιεύσει πολλά βιβλία και δεκάδες άρθρα και μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά. Του απονεμήθηκε το ειδικό Βραβείο Casa de las Americas, 1987, για το βιβλίο Η οικονομική σκέψη του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Το βιβλίο αυτό έχει γνωρίσει έως τώρα 33 εκδόσεις και δύο ανατυπώσεις σε 14 χώρες και σε 9 γλώσσες, σε μισό εκατομμύριο αντίτυπα μέχρι σήμερα.

Το έργο αυτό που εκδόθηκε αυτές τις μέρες από το Διεθνές Βήμα, ξεκίνησε να μεταφράζεται στην Αβάνα το Μάιο του 2012 και η επιμέλειά του ολοκληρώθηκε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 2014. Οι 200 σελίδες της αρχικής έκδοσης του 1987 στα ισπανικά, κατέληξε σε 530 σελίδες στα ελληνικά, καθώς καθ’ υπόδειξη του συγγραφέα, προστέθηκε το νέο υλικό που είχε συμπεριληφθεί στις μετέπειτα εκδόσεις, και ορισμένοι πρόλογοι αυτών των εκδόσεων (της αμερικανίδας Μέρι-Αλις Γουότερς και των κουβανών Σέλια Μαρία Χαρτ Σανταμαρία και Αουρέλιο Αλόνσο). Περιλαμβάνεται επίσης η ιστορική ομιλία του Φιντέλ Κάστρο στην 20^η επέτειο (1987) του θανάτου του Τσε που έχει ήδη εκδοθεί στα ελληνικά από το Διεθνές Βήμα σαν μέρος του βιβλίου «Ο Σοσιαλισμός και ο Άνθρωπος στην Κούβα». Τέλος εισαγωγή του βιβλίου είναι ένα κεφάλαιο του υπό έκδοση νέου βιβλίου του συγγραφέα με τίτλο «Ο μαρξισμός του Τσε».

Έτσι, με βάση την αρχική έκδοση του 1987, στο βιβλίο αποτυπώνεται η δυναμική της οικονομικής σκέψης του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα στην διάρκεια αυτών των χρόνων, που επανέρχεται πάντα επίκαιρη, σε κάθε καμπή της ιστορίας της πάλης για την απελευθέρωση του ανθρώπου, υπογραμμίζοντας την αξία του έργου του νεαρού τότε Ταμπλάδα που αφιέρωσε την μισή μέχρι τότε ζωή του στην συγγραφή της μελέτης που εξέδωσε το 1987 και συνεχίζει ακάθεκτος να την επιβεβαιώνει εμπλουτίζοντάς την μέχρι σήμερα, 27 χρόνια μετά. Αν προσθέσουμε και τα 15 χρόνια που αφιέρωσε στην συγγραφή της πριν το 1987 μπορούμε αβίαστα να συμπεράνουμε ότι ο Ταμπλάδα αφιέρωσε ολόκληρη την μέχρι τώρα ζωή του στην μελέτη αυτής της σχετικά αθέατης πλευράς του Τσε, του πλούσιου θεωρητικού του έργου για τα ζητήματα της μετάβασης από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό που αποτελεί κληρονομιά και ανεκτίμητο όπλο για τους σημερινούς αγωνιστές που παλεύουν ενάντια στον ιμπεριαλισμό εμπνευσμένοι από τα κομμουνιστικά ιδανικά φιλοδοξώντας να χαράξουν τους νέους επαναστατικούς δρόμους.

Αντίθετα από ότι θα μπορούσε να πιθανολογήσει κανείς, η μακρόχρονη αυτή ενασχόληση του Ταμπλάδα δεν έγινε εκ του ασφαλούς, σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον, στον ήλιο , στα χρώματα και στην μουσική της Καραϊβικής. Γιατί τόσο η διαδικασία διόρθωσης που σηματοδότησε την «κουβανική αντι-περεστρόικα» στα μέσα της δεκαετίας του 80, όσο και η Ειδική Περίοδος που ακολούθησε την διακοπή των οικονομικών σχέσεων με την τότε (για λίγο ακόμα) ΕΣΣΔ, ήταν επίσης χρόνια της φωτιάς για την Κούβα. Φωτιά που δυνάμωνε κάθε φορά και πιο πολύ την πλούσια κληρονομιά του Αργεντίνου. Κληρονομιά που ο Φιντέλ πάσχιζε με αγωνία να κατανοηθεί σε όλο το βάθος και την ουσία της , καθώς η εικόνα του ηρωικού αντάρτη αντικειμενικά την επικάλυπτε.

Το 2005 εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Αβάνα (και επανεκδόθηκε το 2012) η συλλογή Ερνέστο Τσε Γκεβάρα: Κριτικές Σημειώσεις στην Πολιτική Οικονομία . Σε αυτό το βιβλίο – μεταξύ άλλων – συμπεριλαμβάνονται οι σημειώσεις του Τσε με τις οποίες έκανε μια εκτενή κριτική ανασκευή στο τότε Εγχειρίδιο Πολιτικής Οικονομίας της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, γεγονός που έδωσε νέα ώθηση στις συζητήσεις στην Κούβα, για την Πολιτική Οικονομία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, συζητήσεις που ποτέ βέβαια, δεν σταμάτησαν στο νησί, όπως επίσης ποτέ δεν έγινε «εκτός μόδας» η μελέτη του Ταμπλάδα.

Ανακεφαλαιώνοντας, πιστεύουμε ότι, η επικαιροποημένη έκδοση στα ελληνικά του βιβλίου του Ταμπλάδα δίνει στο αναγνώστη μια πρώτη, αλλά σχετικά ολοκληρωμένη γεύση της κουβανικής πολιτικής αντίληψης για τον σοσιαλισμό. Επιπλέον, δίνει λογικές απαντήσεις στις αιτίες αποσύνθεσης των καθεστώτων στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ενδεχομένως να ανοίγει και κάποιος δρόμους για την απάντηση του αδυσώπητου ερωτήματος των τελευταίων δεκαετιών, «Γιατί η Κούβα άντεξε ;».

Ιούνιος 2014,

Βαγγέλης Γονατάς.

** Το Ελληνικό Αρχείο Τσε Γκεβάρα ευχαριστεί τους συντελεστές της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου για τη δυνατότητα προδημοσίευσης και την παροχή των σχετικών πληροφοριών για το ενδιαφέρον πόνημα. Οι απόψεις των υπογεγραμμένων άρθρων, κειμένων και κριτικών που δημοσιεύονται εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς τους.

Ο Τσε Γκεβάρα για την ατομική τρομοκρατία

Η ΑΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΓΚΕΒΑΡΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΜΕ ΤΟ ΛΕΓΟΜΕΝΟ «ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ ΠΟΛΗΣ».

Ένα χαρακτηριστικό των λεγόμενων οργανώσεων «αντάρτικου πόλης», που έδρασαν τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα στην Ευρώπη, ήταν οι – άμεσες η έμμεσες – αναφορές τους στον Τσε Γκεβάρα. Οργανώσεις όπως οι ιταλικές «Ερυθρές Ταξιαρχίες» (Brigade Rosse) και η γερμανική «Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF) Μπάαντερ-Μάινχοφ» ιδρύθηκαν στην αυγή της δεκαετίας του 1970, εν μέσω του ιμπεριαλιστικού πολέμου στο Βιετνάμ, δύο χρόνια μετά το γαλλικό Μάη του ’68 και τρία χρόνια μετά τη δολοφονία του Τσε στη Βολιβία. Λίγα χρόνια αργότερα, μετά την πτώση της δικτατορίας στην Ελλάδα, εμφανίζεται η επονομαζόμενη Ε.Ο. «17 Νοέμβρη», σε γιάφκα της οποίας μάλιστα, δίπλα από ρουκέτες και λοιπό οπλισμό, φιγουράριζε η διάσημη φωτογραφία του Τσε, η guerrillero heroico.

Οι παραπάνω οργανώσεις επιχείρησαν να ενσωματώσουν στη δράση τους ένα κομβικό σημείο της γκεβαρικής αντίληψης του ανταρτοπολέμου: το λεγόμενο “foco” (foquismo) [1], την προσπάθεια δηλαδή δημιουργίας πολλαπλών, διάσπαρτων εστιών «πολέμου», αιφνιδιάζοντας, χτυπώντας γρήγορα και φεύγοντας. Σύμφωνα με τη θεωρία του «φοκίσμο», από την ύπαρξη ενός δυνατού πυρήνα μπορούν να δημιουργηθούν πολυάριθμες εστίες αντάρτικου οι οποίες, εάν εξαπλωθούν, δύναται να κερδίσουν τον αντίπαλο τακτικό στρατό. Πράγματι, αν δούμε το ιστορικό των «χτυπημάτων» τόσο του γερμανικού «RAF», των ιταλικών «Ερυθρών Ταξιαρχιών» όσο και της «17 Νοέμβρη» αντιλαμβανόμαστε την προσπάθεια δημιουργίας ταχύτατων, αιφνιδιαστικών χτυπημάτων (δολοφονιών, βομβιστικών επιθέσεων, κλπ.) σε διάσπαρτα σημεία των αστικών κέντρων που οι οργανώσεις αυτές έδρασαν. Η πραγματική, όμως, θεωρία του γκεβαρικού ανταρτοπολέμου με τη δράση των ομάδων αυτών εμπεριέχει σημαντικότατες διαφορές. Αυτές μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:

Η θεωρία του ανταρτοπολέμου που ανέπτυξε ο Γκεβάρα είχε ως πεδίο δράσης την ύπαιθρο, τις αγροτικές περιοχές. Ασφαλώς, έχουμε πάντα κατα νου ότι η θεωρία του γκεβαρικού ανταρτοπολέμου βασίστηκε στις συνθήκες που υπήρχαν στην Κούβα τη δεκαετίας του ’50. «Η κατάσταση δεν είναι τόσο δύσκολη στην ύπαιθρο, όπου οι κάτοικοι μπορούν να έχουν την υποστήριξη του ένοπλου αντάρτικου και σε μέρη όπου οι δυνάμεις καταστολής δεν μπορούν να φτάσουν» αναφέρει ο Τσε στο πρώτο κεφάλαιο του «Ανταρτοπολέμου» [2]. Οι οργανώσεις του αντάρτικου πόλης, λοιπόν, μετέφεραν την ένοπλη πάλη στα αστικά κέντρα, στην καρδιά δηλαδή του αστικού κράτους, εκεί όπου οι μηχανισμοί του κράτους ήταν πανίσχυροι. Ακόμη και αν δεχθούμε το – ούτως η άλλως αναμφίβολο – γεγονός ότι η Δυτική Γερμανία της δεκαετίας του ’70 έχει ουσιαστικές διαφορές απ’ την Κούβα του ’50 η του ’60, ποιές αντικειμενικές συνθήκες επέβαλλαν την έναρξη της ένοπλης πάλης στο Αμβούργο, τη Φρανκφούρτη ή τη Ρώμη, όπου συγκεντρώνονταν όλη η ισχύς της τότε δυτικογερμανικής και ιταλικής αστικής τάξης και των ΝΑΤΟϊκών συμμάχων τους; Το λεγόμενο αντάρτικο πόλης, λοιπόν, σε περίοδο που δεν υπάρχουν οι κατάλληλες επαναστατικές συνθήκες, αποτελεί ουσιαστική παρέκκλιση (αν όχι και βάναυση διαστρέβλωση) απ’ τη γκεβαρική μέθοδο του ανταρτοπολέμου.
Ο ανταρτοπόλεμος για τον Τσε, για να έχει πιθανότητες επιτυχούς έκβασης, είχε μια βασική προϋπόθεση: να βασίζεται και να προσβλέπει στη λαϊκή στήριξη. Γράφει σχετικά ο Τσε στον πρόλογο του «Ανταρτοπολέμου»: «Έχει σημασία να τονίσουμε ότι ο αντάρτικος αγώνας πάλη των μαζών, είναι πάλη του λαού: το αντάρτικο, σαν ένοπλος πυρήνας, είναι η αγωνιστική πρωτοπορία του λαού, η μεγάλη του δύναμη έχει τις ρίζες της στις μάζες του πληθυσμού. Δεν πρέπει να θεωρούμε το αντάρτικο κατώτερο αριθμητικά του στρατού ενάντια στον οποίο μάχεται, ακόμη και αν διαθέτει μικρότερη δύναμη πυρός. Γι’ αυτό ακριβώς πρέπει να καταφεύγει κανείς στον ανταρτοπόλεμο όταν έχει μαζί του έναν πολυπληθή πυρήνα έστω και αν διαθέτει έναν πολύ μικρότερο αριθμό όπλων για να αμυνθεί απέναντι στην καταπίεση» [3]. Οι οργανώσεις του αντάρτικου πόλης που γνωρίσαμε στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες ίσως να ήθελαν να πιστεύουν ότι αποτελούσαν την αγωνιστική πρωτοπορία του λαού – όμως δεν ήταν. Αντιθέτως, οι οργανώσεις αυτές αυτοπροσδοιορίζονταν ως «αγωνιστική πρωτοπορία», παίρνοντας τα όπλα ερήμην του μαζικού εργατικού-λαϊκού κινήματος. Πολεμούσαν στο «όνομα του λαού» ενώ αποτελούνταν (όπως αποδείχθηκε) από σχετικά μικρούς πυρήνες συνωμοτικά δρώντων ομάδων. «Και το επαναστατικό Κίνημα της 26ης Ιούλη στην Κούβα δεν ήταν πολυάριθμο» ίσως αντιτείνει κάποιος. Ναι, αλλά ταυτόχρονα με τη δράση των ανταρτών στην κουβανική ύπαιθρο, στελέχη του Κινήματος δρούσαν ταυτόχρονα στα αστικά κέντρα (Αβάνα, Σαντιάγκο), στρατολογούσαν νέους, οργάνωναν μαζικές απεργίες ενάντια στο καθεστώς, έχτιζαν ολόκληρο δίκτυο λαϊκής υποστήριξης στον αντάρτικο αγώνα [4].
Βομβιστική ενέργεια της RAF-Baader Meinhof τη δεκαετία του ’70.

Η αντίληψη του Τσε Γκεβάρα για τη μορφή της επανάστασης, βασίζεται στη λενινιστική προσέγγιση για την αναγκαιότητα μαζικής, οργανωμένης λαϊκής πάλης. Όπως ο Λένιν, έτσι και ο Γκεβάρα ήταν αντίθετος με την ατομική τρομοκρατία, με τις μεμονωμένες δηλαδή βίαιες τρομοκρατικές πράξεις. Να τι έγραφε ο ίδιος ο Τσε για την ατομική τρομοκρατία, την οποία αναγάγουν σε «επαναστατικό αγώνα» διάφοροι αυτοαποκαλούμενοι «επαναστάτες»:

«Η δολοφονία και ο τυφλός τερορισμός (τρομοκρατία) δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Είναι προτιμότερο να γίνεται μαζική δουλειά, να εντυπώνεται το επαναστατικό ιδανικό, και να το κάνει να ωριμάσει για να μπορούν, στη δοσμένη στιγμή, να κινητοποιήσουν αυτές τις μάζες υποστηριζόμενες από τον επαναστατικό στρατό και να κάνουν να κλίνει η πλάστιγγα προς την πλευρά της Επανάστασης» [5].

Ποιό «επαναστατικό ιδανικό» άραγε αποτύπωσαν στη λαϊκή σκέψη οι ευρωπαϊκές οργανώσεις αντάρτικου πόλεων; Ποιά σχέση υπήρχε ανάμεσα στις μάζες και σε ομάδες τύπου «Μπάαντερ-Μάϊνχοφ» ή «17 Νοέμβρη»; Σε τι χρησίμευσαν οι δολοφονίες κατώτερων ιεραρχικά στελεχών ξένων μυστικών υπηρεσιών η πρεσβειών, αστυνομικών οργάνων ή μεμονωμένων επιχειρηματιών;

Η τρομοκρατία που δε βασίζεται στη λαϊκή υποστήριξη και που έχει ατομικά χαρακτηριστικά, ξεκομμένα απ’ τη μαζική-εργατική πάλη των μαζών έχει αρνητικά αποτελέσματα. Να τι έγραφε ο Τσε επ’ αυτού:

«Είμαστε ειλικρινά πεπεισμένοι ότι η τρομοκρατία είναι ένα αρνητικό όπλο, που δεν προσφέρει απολύτως ποτέ τα αναμενόμενα αποτελέσματα κι ότι μπορεί να απομακρύνει το λαό από ένα επαναστατικό κίνημα, αφού συνδέεται ολοκληρωτικά με αυτούς που επιδιώκουν ανθρώπινες απώλειες χωρίς προοπτική για τα προσδοκώμενα αποτελέσματα» [6].

Συμπέρασμα.

Μεταξύ της «τρομοκρατίας» που ασκείται ενάντια στο αστικό κατεστημένο και τους ιμπεριαλιστές από μια μαζική επανάσταση με λαϊκά χαρακτηριστικά και της ατομικής τρομοκρατίας μεμονωμένων ομάδων αντάρτικου πόλης υψώνεται ένα μεγάλο τείχος. Πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις πάλης. Ο Λένιν το θέτει στη σωστή του βάση: «(…) οι μεμονωμένες απόπειρες δολοφονίας, σαν επαναστατική τακτική, είναι άσκοπες και επιζήμιες. Μόνο το μαζικό κίνημα μπορεί να θεωρηθεί σαν πραγματική πολιτική πάλη (…)» [7]. Ο ανταρτοπόλεμος, λοιπόν, δεν είναι ούτε αυτοσκοπός, ούτε μπορεί να συγχέεται με την ατομική τρομοκρατία και την τακτική των μεμονωμένων δολοφονιών που εφάρμοσε το λεγόμενο «αντάρτικο πόλης». Αντιθέτως, ο ανταρτοπόλεμος είναι η προμετωπίδα του πολιτικού αγώνα, σε μια δοσμένη χρονική περίοδο μεγάλης όξυνσης της ταξικής αντιπαράθεσης που δημιουργεί επαναστατικές συνθήκες. Γράφει επ’ αυτού ο Γκεβάρα: «Γιατί αγωνίζεται ο αντάρτης: Πρέπει να καταλήξουμε στο αναπόφευκτο συμπέρασμα πως ο αντάρτης είναι ένας κοινωνικός μεταρρυθμιστής, που παίρνει τα όπλα ανταποκρινόμενος στην οργισμένη διαμαρτυρία του λαού ενάντια στους καταπιεστές του και αγωνίζεται να αλλάξει το κοινωνικό καθεστώς που κρατάει τα άοπλα αδέλφια του μέσα στον εξευτελισμό και τη μιζέρια. Ξεσηκώνεται ενάντια στις συγκεκριμένες συνθήκες των θεσμοθετημένων δομών που κυριαρχούν κάποια δεδομένη στιγμή, και καταγίνεται, με όσες δυνάμεις του επιτρέπουν οι περιστάσεις, να σπάσει τα πλαίσια αυτών των θεσμοθετημένων δομών» [8].

Η Ιστορία μας διδάσκει ότι χωρίς πολιτική πρωτοπορία που ζυμώνεται μέσα στις μάζες, στο λαϊκό κίνημα, δε μπορεί να υπάρξει αποτελεσματικός αντάρτικος αγώνας και επανάσταση. Οι οργανώσεις του αντάρτικου πόλης που γνωρίσαμε τις τρείς τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα οδήγησαν σε αντίθετα αποτελέσματα – όντας απομονωμένες απ’ το μαζικό-λαϊκό εργατικό κίνημα λειτούργησαν ως λιπαντικό στα γρανάζια της αστικής αυταρχικότητας, δυσφήμισαν την επαναστατική δράση στις λαϊκές συνειδήσεις και κατέληξαν στην αναπόφευκτη αποτυχία. Η δε προσπάθεια τους να οικειοποιηθούν σε ορισμένες περιπτώσεις τη μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία, αλλά και τον ίδιο τον Τσε ως επαναστατικό σύμβολο, δε μπορεί παρά να εκληφθεί ως ύβρις, πράξη προσβλητική απέναντι στην ιστορική πραγματικότητα.

Ελληνικό Αρχείο Τσε Γκεβάρα, Γενάρης 2014.

Υποσημειώσεις:

[1] Ο όρος “foquismo” (φοκίσμο) αναπτύχθηκε απ΄ τον γάλλο διανοούμενο Ρεζί Ντεμπρέ και βασίστηκε στα γραπτά του Τσε στο βιβλίο “Ο Ανταρτοπόλεμος” αλλά και στην εμπειρία του ίδιου του Ντεμπρέ στο αντάρτικο της Βολιβίας (1966-67).

[2] Τσε Γκεβάρα, «Ο Ανταρτοπόλεμος», εκδόσεις «Καρανάση», Αθήνα, 1982 και στο Τσε Γκεβάρα: Η ουσία του αντάρτικου αγώνα (“Ο Ανταρτοπόλεμος”, Πρώτο Κεφάλαιο).

[3] Τσε Γκεβάρα, «Ο Ανταρτοπόλεμος»,, εκδόσεις «Καρανάση», Αθήνα, 1982 και στο Τσε Γκεβάρα: Η ουσία του αντάρτικου αγώνα (“Ο Ανταρτοπόλεμος”, Πρώτο Κεφάλαιο)

[4] Ο αντάρτικος αγώνας στην Κούβα δεν ήταν ξεκομμένος απ’ την πολιτική δράση μέσα στο λαό. Το Κίνημα της 26ης Ιούλη του Φιντέλ Κάστρο συνεργάζονταν με άλλες οργανώσεις όπως το λεγόμενο “Επαναστατικό Διευθυντήριο” αλλά και το “Σοσιαλιστικό Λαϊκό Κόμμα”.

[5] Τσε Γκεβάρα, «Ο Ανταρτοπόλεμος», Αθήνα, 1982, σελ. 118-119.

[6] Τσε Γκεβάρα, «Ο Ανταρτοπόλεμος», Αθήνα, 1982, σελ. 127.

[7] Β.Ι.Λένιν, Απαντα, τ. 40, σελ. 312.

[8] Βλέπε υποσημειώσεις [2] και [3].