Αποσπάσματα από το βιβλίο-βιογραφία του Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ «Ερνέστο Γκεβάρα, γνωστός και ως Τσε» (Κέδρος, Μετφ: Β.Κνήτου). Κεφάλαιο 62, σελ. 937-944. 

Μεταξύ του υπόλοιπου υλικού των ανταρτών που είχε πέσει στα χέρια των διωκτών τους στο φαράγγι του Γιούρο, και πέρα από τις φετιχιστικές εμμονές των αξιωματικών και των στρατιωτών, υπήρχαν μια σειρά από τετράδια και ατζέντες που αποδείχτηκαν σημαντικά λάφυρα πολέμου για τους στρατιωτικούς, ιδιαίτερα μάλιστα δύο από αυτά: ένα κοκκινωπό σπιράλ σημειωματάριο 14,5×20 εκατοστά με τη χρονολογία “1967” γραμμένη στο εξώφυλλο και μια καφέ ατζέντα, τυπωμένη στη Φρανκφούρτη. Το πρώτο περιείχε το ημερολόγιο του κομαντάντε Γκεβάρα των μηνών Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου του ’66 και στην πίσω μεριά τα μηνύματα που είχε ανταλλάξει η αντάρτικη ομάδα του Τσε με την Αβάνα, ενώ η δεύτερη τις καθημερινές του σημειώσεις για όλο το 1967 μέχρι τις 7 Οκτωβρίου. Εκτός απ’ αυτά, βρέθηκαν ακόμα ένα άλλο σημειωματάριο, που περιλάμβανε έναν κατάλογο με επαφές σε όλο τον κόσμο, δύο μικρά βιβλία με κωδικούς κι ενα τετράδιο πράσινου χρώματος, όπου ο Τσε είχε αντιγράψει ποιήματα του Λεόν Φελίπε, του Βαγέχο, του Νερούδα και του Γκιγιέν. Ο Γκάρι Πράδο είχε σημαδέψει το ένα από τα ημερολόγια, επιτόπου στο φαράγγι του Τσούρο, με την σημείωση: “Βρέθηκε το σακίδιο”.

Η πρώτη δημόσια ανακοίνωση σχετικά με την ύπαρξη των ημερολογίων έγινε από τον αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων, το στρατηγό Οβάνδο, όταν τα έδειξε στους δημοσιογράφους σε μια συνέντευξη Τύπου στο ξενοδοχείο Σάντα Τερεσίτα στις 10 Οκτωβρίου. Κατά τη διάρκεια αυτών των δύο πρώτων ημερών το ημερολόγιο αλλάζει πολλά χέρια: από το λογαχό Γκάρι Πράδο, που το σημαδεύει, στον συνταγματάρχη Σεντένο στην Ιγκέρα, ύστερα στον πράκτορα της CIA Φέλιξ Ροντρίγκες, που το φωτογραφίζει, έπειτα στην στρατιωτική αντικατασκοπεία στο Βαλεγκράντε, μετά στον Οβάνδο, που το ξεφυλλίζει στο κατάλυμα του στην Κεντρική Τράπεζα, και, τέλος, στοβ βοηθό του, τον υπολοχαγό Όλμος, που το παραδίδει στην διοίκηση της Όγδοης Μεραρχίας για μια συνέντευξη Τύπου και που, όταν πηγαίνει να το ζητήσει πίσω, ανακαλύπτει ότι έχει βρεθεί στα χέρια ενός άλλου πράκτορα της CIA, του Γκαρσία. Στο αεροπλάνο της επιστροφής στη Λα Παζ ο λογαγός Πάμο το παίρνει πίσω απ’ τον Γκαρσία και το επιστρέφει στον Οβάνδο, ο οποίος έπειτα το παραδίδει στους ανθρώπους της στρατιωτικής αντικατασκοπείας, που το τοποθετούν σε ένα χρηματοκιβώτιο.

Το φωτοαντίγραφο της CIA θα φτάσει τις επόμενες μέρες στην Ουάσινγκτον. Υπάρχει ένα υπόμνημα της 11ης Οκτωβρίου του ’67 του Ρόστοου προς τον πρόεδρο (Τζόνσον), που αναμφίβολα κάνει νύξη στα ημερολόγια: “Σήμερα είμαστε κατα 99% σίγουροι ότι ο Τσε Γκεβάρα είναι νεκρός (λογοκριμένο). Αυτά(-ες) θα πρέπει να φτάσουν στην Ουάσινγκτον σήμερα ή αύριο”.

Μια βδομάδα αργότερα οι δύο μαριονέτες της στρατιωτικής δικτατορίας της Βολιβίας αρχίζουν έναν πόλεμο δηλώσεων και χειρισμών, όπου εμπλέκουν και τα ημερολόγια του κομαντάντε Γκεβάρα: Στις 16 Οκτωβρίου μέσω ενός τηλεγραφήματος του ANSA (Agenzia Nazionale Stampa Associata), ο στρατός της Βολιβίας ενημερώνει πως έχει την πρόθεση να “πουλήσει το ημερολόγιο για να αποζημιωθεί για τις απώλειες που του προκάλεσαν οι αντάρτες”. Στις 7 Νοεμβρίου ο στρατηγός Οβάνδο, αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, ανακοινώνει ότι το ημερολόγιο θα πουληθεί στον πλειοδότη. Ο πρόεδρος Μπαριέντος, για να του πάει κόντρα, ανακοινώνει ότι έχει ήδη πουληθεί σε μια αμερικανική εκδοτική κοινοπραξία.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του Νοέμβρη οι στρατηγοί προσπαθούν να κλείσουν μια συμφωνία για την πώληση του ημερολογίου και δέχονται προσφορές από την Ντάμπλέϊ στις ΗΠΑ και τη Μάγκνουμ, καθώς και από τη γαλλική εταιρεία της Παρί Ματς, της οποίας η συμμετοχή στη δημοπρασία είναι μάλλον ένα προπέτασμα καπνού που ύψωσε μια γαλλίδα δημοσιογράφος για να αποκτήσει καλύτερη πληροφόρηση. Γίνεται λόγος για προσφορές που “άρχιζαν από τα είκοσι χιλιάδες δολάρια και έφταναν στο απίστευτο ποσό των τετρακοσίων χιλιάδων” και που φαίνονται μάλλον υπερβολικές. Στις 22 Φεβρουαρίου ένα προεδρικό διάταγμα καθιστά τις ένοπλες δυνάμεις αρμόδιες για τη διάθεση των εγγράφων και των υπαρχόντων του Τσε.

Διάφοροι κουβανοί ερευνητές επιμένουν στην άποψη ότι η επιχείρηση πώλησης στους εκδότες δεν ήταν σημαντική αυτή καθ’ αυτή, αλλά ότι το ζητούμενο ήταν να νομιμοποιηθεί μέσω αυτής της διαδικασίας μια εκδοχή του ημερολογίου που είχε ρετουσαριστεί από τη CIA. Ο Κουπούλ και ο Γκονζάλες διαβεβαιώνουν συγκεκριμένα ότι στο σταθμό της Λα Παζ βρίσκονταν τεχνικοί και καλλιγράφοι που εργάζονταν με την πρόθεση να προκαλέσουν διαστρεβλώσεις, παραλείψεις και αλλοιώσεις, προκειμένου να δημιουργήσουν μια νέα εκδοχή του ημερολογίου, που θα ήταν χρήσιμη στον θερμό πόλεμο εναντίον της Κούβας. Αναμφίβολα, για την υπηρεσία θα παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρον μια πλαστή εκδοχή του ημερολογίου, που θα τους επέτρεπε μεταξύ άλλων να φέρουν σε αντιπαράθεση την προσωπικότητα του Τσε μ’εκείνη του Φιντέλ ή να αυξήσουν τις εντάσεις που επικρατούν μεταξύ των κουβανών και του σοβιετικού μπλοκ, να δυσφημήσουν τον ίδιο τον Τσε παρουσιάζοντας τον σαν έναν δεσποτικό τυχοδιώκτη ή σαν έναν ονειροπόλο ή ακόμα να αυξήσουν τις εντάσεις μεταξύ των οπαδών των απόψεων του Γκεβάρα και των κομμουνιστικών κομμάτων της Λατινικής Αμερικής. Αλλά μια επιχείρηση τέτοιου μεγέθους ήταν πολύ λεπτή κι επίφοβη, και όχι μόνο απο τεχνικής άποψης, καθώς θα έπρεπε να φτιάξουν μια αξιόπιστη εκδοχή του ημερολογίου, που να ταιριάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με την προσωπικότητα του και τα προηγούμενα γραπτά του.

Είτε είναι αλήθεια όλα αυτά είτε όχι, το ζήτημα είναι ότι, σ’αυτήν την πρώτη φάση των διαπραγματεύσεων με υποψήφιους εκδοτικούς οίκους στις ΗΠΑ, ως διαμεσολαβητές των στρατιωτικών της Βολιβίας λειτούργησαν δύο Αμερικανοί δημοσιογράφοι που ο Φιντέλ τους χαρακτηρίζει ως “δημοσιογράφους προσκείμενους στην CIA”, ο Άντριου Σεντ Τζορτζ και ο Χουάν ντε Ονίς των New York Times, οι οποίοι διέθεταν φωτοαντίγραφα του ημερολογίου, αν και με τη δέσμευση να μην τα δημοσιεύσουν. Οι διαπραγματεύσεις πάγωσαν όταν η Ντάμπλντεϊ αποσύρθηκε με το επιχείρημα ότι τα πνευματικά δικαιώματα του συγγραφέα θα μπορούσαν να αμφισβητηθούν από την Αλεϊδα Μαρτς, τη χήρα του Τσε. 

(Τέλος Α’ Μέρους).

ΕΠΙΣΗΣ ΔΙΑΒΑΣΤΕ:

– Πάθη και θάνατος στην Βολιβία – Το τέλος του Τσε Γκεβάρα .

– Οι τελευταίες ημέρες του Στρατηγού Ερνέστο Τσε Γκεβάρα – Αρχεία C.I.A.

Το χειρόγραφο ημερολόγιο εκστρατείας στη Βολιβία του αργεντινοκουβανού επαναστάτη Ερνέστο Τσε Γκεβάρα είναι πλέον διαθέσιμο για ελεύθερο «κατέβασμα» στο ίντερνετ. Πρόκειται για ένα έργο που ολοκληρώθηκε με σκοπό να τιμηθούν τα 45 χρόνια από το θάνατο του αγωνιστή, με υπεύθυνο τον Βολιβιανό δημοσιογράφο Κάρλος Σόρια Γκαλβάρο, έναν από τους ειδικούς στα ντοκουμέντα του Τσε στη Βολιβία. Ο Γκαλβάρο είπε ότι πρόκειται για το πρώτο ψηφιακό αντίγραφο του χειρογράφου στο ίντερνετ και μπορεί κάποιος να το συμβουλευτεί και να το αποθηκεύσει χωρίς κανένα κόστος στην ηλεκτρονική διεύθυνση:

www.chebolivia.org

Το ψηφιακό αντίγραφο επιτρέπει απεριόριστη πρόσβαση στο ημερολόγιο το οποίο καταγράφει την 11μηνη περιπέτεια του αντάρτικου που είχε υπό τις διαταγές του ο Τσε στη ΒΑ Βολιβία και το οποίο τελικά ηττήθηκε από τον βολιβιανό στρατό τον Οκτώβριο του 1967.

Στην παραπάνω ιστοσελίδα υπάρχουν το πρωτότυπο χειρόγραφο ημερολόγιο, που διατρέχει από τις 7 Νοεμβρίου 1966 έως τις 7 Οκτωβρίου 1967, η δακτυλογραφημένη του μορφή, και ένα χειρόγραφο με αξιολογήσεις του Τσε για τους συμπολεμιστές του, ανάμεσα στα πολλά έγγραφα που έχει επεξεργαστεί και συγκεντρώσει ο Γκαλβάρο.

Η κυβέρνηση του Έβο Μοράλες έκανε πριν τρία χρόνια μια πρώτη έκδοση της χειρόγραφης μορφής του ημερολογίου και μια μικρογραφία των πρωτότυπων σημειωματαρίων, αλλά η κυκλοφορία τους ήταν πολύ περιορισμένη και συνήθως προορίζεται για δώρο σε προέδρους και καλλιτέχνες διεθνούς φήμης που επισκέπτονται τον αρχηγό του κράτους της Βολιβίας.

«Τώρα έχουμε κάνει ένα παγκόσμιο άλμα για να τιμήσουμε τα 45 χρόνια της πρώσης του Τσε Γκεβάρα», είπε ο Σόρια Γκαλβάρο, τονίζοντας ότι η επιλογή να ανεβαστεί το έγγραφο στο ίντερνετ αποτρέπει την εμπορική του χρήση και εκμετάλλευση.

Τα πρωτότυπα χειρόγραφα του Τσε φυλάσσονται σε κρύπτη της Κεντρικής Τράπεζας της Βολιβίας, από τη δεκαετία του ’80 που ανακτήθηκαν από οίκο δημοπρασιών του Λονδίνου, αφού είχαν προηγουμένως κλαπεί από τις αποθήκες του βολιβιανού στρατού.

Ο Βολιβιανός ειδικός σχεδιάζει να κάνει μια νέα έντυπη έκδοση του πρωτότυπου ημερολογίου του Τσε, συνοδεύομενη από τη δακτυλογραφημένη μορφή του, επεξηγηματικές σημειώσεις, διόρθωση λαθών από την πρώτη έκδοση του 1968 και βιογραφικά στοιχεία των πρωταγωνιστών της εποχής που βοηθούν τον σύγχρονο αναγνώστη να ενταχθεί στο ιστορικό πλαίσιο προ 45 ετών. Μια τέτοια έκδοση, η οποία θα περιλαμβάνει την έρευνα του Γκαλβάρο γύρω από την ιστορία του ημερολογίου – από μόνη της σαν μυθιστόρημα – θα είναι μια έκδοση «οριστική ή σχεδόν οριστική», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο εμπνευστής της.

El manuscrito del diario de campaña en Bolivia del guerrillero argentino-cubano Ernesto Che Guevara puede ser descargado gratis a partir de ahora en internet, informó hoy el periodista Carlos Soria Galvarro, autor de este trabajo para conmemorar los 45 años de la muerte del combatiente.

El periodista, que es uno de los expertos bolivianos en los documentos de Guevara en Bolivia, dijo hoy que se trata de la primera copia digital del manuscrito que existe en internet y puede ser consultada y descargada sin costo en la web www.chebolivia.org.

La copia virtual del facsímil permite un acceso sin límites al documento de puño y letra de Guevara que narra el periplo de once meses de la guerrilla que comandó en el sureste de Bolivia y que fue derrotada en octubre de 1967 por el Ejército boliviano.

En el sitio web está el facsímil del diario, que abarca del 7 de noviembre de 1966 al 7 de octubre de 1967, su transcripción, y un manuscrito de Guevara con evaluaciones a sus combatientes, entre otros muchos documentos elaborados o reunidos por Soria Galvarro.

El Gobierno del presidente Evo Morales hizo hace tres años una primera edición facsimilar impresa del diario y una réplica de los cuadernos originales, pero su circulación ha sido muy limitada y suele ser obsequiada a presidentes y artistas internacionales que visitan al gobernante.

“Ahora hemos dado un salto a un acceso universal para conmemorar los 45 años de la caída del Che Guevara”, dijo Soria Galvarro, al destacar que poner el documento en internet evita un uso mercantil con el documento o que cualquier “vulgar comerciante de los que hay muchos, haga su propia cosecha”.

Los manuscritos originales del Che Guevara están protegidos en una bóveda del Banco Central de Bolivia, después de que en la década de los ochenta fueran recuperados de una casa de subasta en Londres, tras ser robados de los depósitos del Ejército boliviano.

Soria Galvarro se plantea hacer una edición facsímil impresa del diario del Che, acompañada de la transcripción, notas explicativas, corrección de errores que se repiten desde la primera edición de 1968 y fichas biográficas sobre personas de la época para que el lector contemporáneo pueda entender el contexto de hace 45 años.

Tal edición, que incluiría la investigación realizada por Soria Galvarro sobre la historia del diario “que es de novela”, sería una edición “definitiva o casi definitiva”, apunta el autor.

El Che Guevara murió asesinado por un sargento boliviano el 9 de octubre de 1967 en una escuela del caserío de La Higuera, un día después de haber sido detenido por los militares que acorralaron a varios de los combatientes de la columna en el sureste del país.

Decenas de seguidores del guerrillero le han rendido diversos homenajes desde el fin de semana en La Higuera y en el pueblo vecino de Valle Grande, donde sus restos estuvieron enterrados y ocultos durante 30 años, hasta 1997.

(Con información de EFE) / Πηγή: Cubadebate via Sierra Maestra / Yannis Tsal.