Τον Ιανουάριο του 1958, ο Τσε γράφει γράμμα προς την τότε σύζυγο του Ίλντα Γκαντέα. Η επιστολή γράφτηκε δύο μήνες μετά την απόβαση του πληρώματος της Granma στις κουβανικές ακτές και δίνει μιά εικόνα του πως «έβλεπε» ο Τσε εκείνη την περίοδο του ανταρτοπολέμου.
«Αγαπητή Γραία!
«Σου γράφω αυτές τις φλεγόμενες Μαρτινές* γραμμές από την κουβανική Μanigua. Είμαι ζωντανός και διψώ για αίμα. Μπορεί να πείς ότι είμαι πραγματικά ένας στρατιώτης (τουλάχιστον είμαι βρώμικος και υπό κατάρρευση), για ένα χαώδες σετ μαγειρικής χρησιμεύει ως γραφείο μου, ένα όπλο είναι κρέμεται πάνω απ’ τον ώμο μου και ένα νέο απόκτημα – ένα πούρο – κολλημένο ανάμεσα στα δόντια μου. Τα πράγματα δεν ήταν εύκολα.
Γνωρίζετε ήδη ότι μετά από επτά ημέρες στο Granma, όπου είχαμε επιβιβαστεί τόσο αναπαυτικά που δεν μπορούσες καν να αναπνεύσεις, καταλήξαμε από λάθος του πλοηγού μας σε κάποιο δύσοσμο υπόροφο και η ατυχία μας συνεχίστηκε μέχρι που δεχθήκαμε επίθεση στην ήδη διαβόητη Alegra de Pio και έπρεπε να διασκορπιστούμε σαν τα περιστέρια. Εγώ τραυματίστηκα στο λαιμό και παραμένω ζωντανός μόνο χάρη στη ζωή της γάτας μου, μια σφαίρα από ένα πολυβόλο που βρήκε τη θήκη φυσιγγίων μου εκφεντονιζόμενη γύρω από το στήθος μου, και από εκεί πέρασε ξιστά απ’ το λαιμό μου. Περιπλανήθηκα στους λόφους για λίγες μέρες, θεωρώντας τον εαυτό μου σοβαρά τραυματίσμένο, γιατί εκτός από την πληγή στο λαιμό μου το στήθος μου πονούσε άσχημα.
Από αυτούς που γνωρίζεις μόνο ο Jimmy Hertzel πέθανε, παραδώθηκε και τον σκότωσαν. Πέρασα επτά ημέρες με την Almeida και τον Ramirito – τους ξέρεις – φοβισμένοι, πεινασμένοι και διψασμένοι, μέχρι που αποδράσαμε απ’ την ενέδρα και με τη βοήθεια των χωρικών ενωθήκαμε μαζί με τον Φιντέλ (που λένε ότι ο καημένος ο Сico επίσης έχασε τη ζωή του, αν και δεν είμαστε ακόμη σίγουροι για αυτό). Χρειάστηκε πολλή προσπάθεια για να οργανωθουμε και πάλι ως μονάδα και να οπλιστούμε ακόμη μιά φορά. Αφού επιτεθήκαμε σε ένα στρατιωτικό φυλάκιο, σκοτώσαμε και τραυματίσαμε λίγους στρατιώτες και πήραμε τους υπόλοιπους ως αιχμαλώτους.
Αφήσαμε τους νεκρούς στο πεδίο της μάχης. Λίγο αργότερα συλλάβαμε και αφοπλίσαμε άλλους τρεις στρατιώτες. Εάν προσθέσεις σε αυτό ότι δεν έχουμε υποστεί ούτε μια απώλεια και ότι στα βουνά αισθάνομαστε σαν στο σπίτι μας, γίνεται σαφές πόσο αποθαρυμένοι είναι οι στρατιώτες τους. Ποτέ δεν θα καταφέρουν να μας περικυκλώσουν. Φυσικά η μάχη δεν έχει τελειώσει ακόμα, έχουμε ακόμα πολλές μάχες μπροστά, αλλά η πλάστιγγα ήδη γέρνει προς το μέρος μας και με κάθε μέρα αυξάνεται το πλεονέκτημά μας.
«Τώρα, αναφορικά με σένα, θα ήθελα να ξέρω αν είσαι ακόμα στην ίδια διεύθυνση, όπου θα πρέπει να σου γράψω, και πως πάνε τα πράγματα, ειδικά με τα πιό απαλό κομμάτι της αγάπης μας. Αγκάλιασε την και φίλησε την τόσο δύνατα όσο τα μικρά της κόκκαλα θα το επιτρέψουν. Ήμουν τόσο βιαστικός που άφησα τις φωτογραφίες σου στο σπίτι του Πάντσο. Στείλε τες σε μένα. Μπορείς να μου γράψεις στέλοντας τα γράμματα στη διεύθυνση του θείου ή στο Patojo. Πιθανόν να υπάρχει μια καθυστέρηση, αλλά νομίζω ότι τα γράμματα θα φτάσουν.»
Τσε
* Μαρτινές: Λογοπαίγνιο του Τσε από το όνομα του Χοσέ Μαρτί, επαναστάτη και εθνικού ποιητή της Κούβας.
Το παρακάτω γράμμα συντάχθηκε στις αρχές του 1959, λίγες μέρες από τον θρίαμβο της Επανάστασης. Ο Τσε στέλνει τις σκέψεις του στον παλιό του φίλο Φερνάνδο.
«Αγαπητέ Φερνάνδο,
γνωρίζω ότι είχες αμφιβολίες για εμένα σαν άτομο, εάν ήμουν αληθινός η όχι, αν και τώρα είμαι στην πραγματικότητα πολυ διαφορετικός απ’ το πρόσωπο που ήξερες. Αρκετό νερό κύλησε στο αυλάκι από τότε και απ’ τον πρώην ασθματικό και ατομιστή έχει μείνει μόνο το άσθμα. Έμαθα ότι παντρεύτηκες – το ίδιο συνέβη και με μένα. Έχω δύο παιδιά αλλά παραμένω εραστής της περιπέτειας, αν και σήμερα οι περιπέειες μου συνάδουν με τον κατάλληλο στόχο. Δώσε τους χαιρετισμούς μου στην οικογένεια σου από ένα λείψανο του παρελθόντος και παρακαλώ δέξου μιά αδελφική αγκαλιά απ’ τον Τσε, που είναι το νέο μου όνομα».
Το παρακάτω γράμμα εστάλη από τον Τσε σε ένα 10χρονο παιδί στο χωριό Αγκουακάτε, επαρχία Αβάνας. Ο μικρός μαθητής είχε στείλει στον Τσε ένα νόμισμα των 50 σεντάβος ως συμβολή στο Ταμείο γιά την αναστήλωση της Κουβανικής οικονομίας. Την πρώτη φορά το ταχυδρομείο είχε επιστρέψει στο μαθητή το φάκελο με το νόμισμα κι’ ετσι ο μικρός έγραψε και πάλι στον Τσε, αυτή τη φορά με μιά επιταγή της ίδιας αξίας. Θυμίζεται ότι την συγκεκριμένη περίοδο ο Τσε ήταν Πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας.
Αβάνα, 19 Μαίου 1960
Αγαπητέ φίλε,
πολλές ευχαριστίες γιά το ευγενικό σου γράμμα στις 30 Μαρτίου, το οποίο μου έστειλες μέσω της σχολικής Ημέρας Αλληλογραφίας, και πολλά ευχαριστώ γιά την προσφορά σου των 50 σεντάβος που επιθυμείς να καταθέσεις στο ταμείο γιά την αναστήλωση της οικονομίας μας. Σου αποστέλλω απόδειξη με αριθμό 9186 ως απόδειξη της πατριωτικής σου πράξης.
Είμαι βαθιά συγκινημένος από την επιθυμία σου να συνεχίσεις της σπουδές σου και σε συμβουλεύω να συνεχίσεις να είσαι ένα άτομο χρήσιμο γιά τη χώρα σου και γιά σένα. Αυτή είναι η καλύτερη βοήθεια που μπορούν τα παιδιά να δώσουν στην επαναστατική κυβέρνηση.
Λυπάμαι που το ταχυδρομείο σου επέστρεψε το γράμμα με το νόμισμα και πίστεψες ότι δεν επιθυμώ να σου απαντήσω. Σε διαβεβαιώνω ότι το γράμμα σου μου έδωσε μεγάλη χαρά.
Παρακαλώ δέξου τους χαιρετισμούς μου.
Με Σεβασμό,
Στρατηγός Ερνέστο Τσε Γκεβάρα
Ελληνικό Αρχείο Τσε Γκεβάρα © Guevaristas 