Ετικέτα: Κούβα

Σάντα Κλάρα (Santa Clara)

Το άγαλμα του Τσε στο Μαυσωλείο της Σάντα Κλάρα.

Η ιστορική πόλη της Σάντα Κλάρα (ιδρύθηκε το 1689) είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Βίγια Κλάρα στην Κούβα. Βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της χώρας και η ιστορία της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με κορυφαίες στιγμές της Κουβανική επανάστασης. Στις 29 Δεκεμβρίου 1958 ο αντάρτικος στρατός του Φιντέλ Κάστρο εισήλθε στην πόλη απελευθερώνοντας την από τις στρατιωτικές δυνάμεις του Μπατίστα, δίνοντας καθοριστικό χτύπημα στο δικτατορικό καθεστώς και ανοίγοντας το δρόμο γιά την επέλαση των μπαρμπούδος προς την πρωτεύουσα Αβάνα. Η κατάκτηση της Σάντα Κλάρα έγινε από τις φάλαγγες του Τσε και του Καμίλο Σιενφουέγος, σε μια απ’ τις πλέον επικές μάχες της επανάστασης. Δώδεκα ώρες μετά την πτώση της πόλης, ο Φουλχένσιο Μπατίστα εγκατέλειψε τη χώρα.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑ ΚΛΑΡΑ

Τα τμήματα υπό την καθοδήγηση του Γκεβάρα μετακινήθηκαν από τις 28 Δεκεμβρίου από το λιμάνι του Καϊμπαριέν δια μέσου του τοπικού οδικού δικτύου στην Σάντα Κλάρα. Εν τω μεταξύ, κυβερνητικές δυνάμεις στην στρατιωτική βάση του Καμαϊουάνι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους, με αποτέλεσμα η μετακίνηση των επαναστατών να συνεχιστεί ανενόχλητα. Τα χαράματα τα επαναστατικά τμήματα βρίσκονταν στο Πανεπιστήμιο της πόλης.

Οι επαναστατικές δυνάμεις, 300 ένοπλοι, διαιρέθηκαν σε δύο ομάδες ομάδες. Η νότια ομάδα ήρθε αντιμέτωπη με τις δυνάμεις του Συνταγματάρχη Κασίγιας Λουμπούϊ. Το επονομαζόμενο «τάγμα αυτοκτονίας» της δεύτερης ομάδας υπό τον Ρομπέρτο Ροντρίγκεθ (ή «Ελ Βακερίτο»), εστάλη από τον Γκεβάρα να καταλάβει τον στρατηγικής σημασίας λόφο στα προάστια της πόλης, όπου βρίσκονταν το αρχηγείο των κυβερνητικών (μέσα σε ένα θωρακισμένο βαγόνι τρένου), χρησιμοποιώντας χειροβομβίδες. Εντός σύντομου χρονικού διαστήματος η ομάδα του Ροντρίγκεθ έτρεψε σε φυγή τους κυβερνητικούς, οι οποίοι κατέφυγαν σε κέντρο της πόλης, ενώ οι υπόλοιποι παραδόθηκαν.

Εντός της πόλης, έλαβαν μέρος σποραδικές οδομαχίες, ενώ οι επαναστατικές δυνάμεις υπό τον Ρολάνδο Κουμπέλα, υποστηρίχθηκαν ενεργά και από πολίτες, οι οποίοι τους παρείχαν βόμβες μολότωφ. Οι κυβερνητικοί παρόλο που είχαν υποστήριξη από την αεροπορία και από τεθωρακισμένα οχήματα δεν κατάφεραν παρόλα αυτά να απωθήσουν τους επιτιθέμενους.

Με την κατάληψη του θωρακισμένου τρένου στο οποίο αιχμαλωτίσθηκαν πολλοί κυβερνητικοί αξιωματικοί και κατασχέθηκε μεγάλη ποσότητα πυρομαχικών, το έργο του Γκεβάρα διευκολύνθηκε ανυπολόγιστα. Η ψυχολογική τροπή των γεγονότων όμως ήταν ακόμη πιο σημαντική καθώς τα περισσότερα οχυρά παραδόθηκαν στους επαναστάτες. Κατά το μεσημέρι της ίδιας μέρας ο Τσε Γκεβάρα μέσω ραδιοφωνικής εκπομπής ανακοίνωσε ότι και τα τελευταία προκαλύμματα του καθεστώτος Μπατίστα στην Σάντα Κλάρα παραδόθηκαν.

Πηγή: Wikipedia.

Σήμερα η Σάντα Κλάρα αριθμεί περί τους 240.000 κατοίκους και είναι απ’ τις πλέον διάσημες τουριστικές τοποθεσίες της Κούβας. Στην πόλη βρίσκεται το Μαυσωλείο του Τσε Γκεβάρα στο οποίο έχουν ταφεί τα οστά του, ενώ στο ίδιο σημείο υπάρχει μουσείο αφιερωμένο στον κορυφαίο επαναστάτη.

Χάρτης της ευρύτερης περιοχής της επαρχίας Βίγια Κλάρα.

Κουβανική Εκστρατεία Αλφαβητισμού

Η Εθνική Κουβανική Εκστρατεία Αλφαβητισμού (Campaña Nacional de Alfabetización en Cuba) αποτέλεσε μια πανεθνικής εμβέλειας προσπάθεια της Επαναστατικής κυβέρνησης με σκοπό να μάθουν ανάγνωση και γραφή ένα περίπου εκατομμύριο κουβανοί. Ξεκίνησε στα τέλη του 1960 και διήρκησε ένα ολόκληρο χρόνο, λαμβάνοντας τέλος το Δεκέμβρη του 1961. Ο Τσε, ως μέλος της κυβέρνησης Κάστρο, υπήρξε από τους πλέον ένθερμους υποστηρικτές της Εκστρατείας, τονίζοντας την ανάγκη να δωθεί έμφαση στην εκπαίδευση του λαού.

Για την επίτευξη του μεγαλεπίβολου αυτού στόχου, περίπου 100.000 νέοι και νέες εργάστηκαν στην κουβανική ύπαιθρο, διδάσκοντας στους εργάτες και τους αγρότες. Ταυτόχρονα κινητοποιήθηκαν περίπου 260.000 κουβανοί, δάσκαλοι και εθελοντές. Το 1961 ονομάστηκε «Έτος Εκπαίδευσης» και τα αποτελέσματα της εκστρατείας υπήρξαν εξαιρετικά, καθώς υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 700.000 κουβανοί έμαθαν να διαβάζουν και να γράφουν. Έτσι, το ποσοστό του αλφαβητισμού σε εθνικό επίπεδο έφτασε, μέσα σε ένα χρόνο, το εντυπωσιακό 96%.

Η προσπάθεια ωστόσο δεν ήταν αναίμακτη. Αντεπαναστατικές, τρομοκρατικές ομάδες καθοδηγούμενες από τις Ηνωμένες Πολιτείες επιχείρησαν πολλές φορές να σαμποτάρουν την εκστρατεία, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους εννέα εθελοντές – δάσκαλοι και μαθητές.

Χοσέ Μαρτί (José Martí)

Ο Χοσέ Μαρτί, ποιητής και κορυφαίος μαχητής της Κουβανικής ανεξαρτησίας, είναι από τις πλέον εμβληματικές φυσιογνωμίες της ιστορίας της Κούβας. Αποτέλεσε σημείο αναφοράς και έμπνευσης γιά τους ηγέτες της Επανάστασης στο νησί και ιδιαίτερα γιά τον Τσε Γκεβάρα και τον Φιντέλ Κάστρο. Γεννημένος το 1853 στην Αβάνα από ισπανούς γονείς, άρχιζε να δημοσιεύει ποίηματα του σε τοπικές εφημερίδες σε ηλικία μόλις 16 ετών. Το 1869, η υποστήριξη που παρείχε μέσω των γραπτών του στους ξεσηκωμένους κουβανούς ενάντια στο αποικιοκρατικό καθεστώς, τον έβαλε σε σοβαρά προβλήματα. Συνελήφθη και καταδικάστηκε σε έξι χρόνια καταναγκαστική εργασία γιά προδοσία και υποκίνηση ανταρσίας. Με παρέμβαση των γονιών του η ποινή του μειώθηκε, ο ίδιος όμως εξορίστηκε στην Ισπανία. Ευρισκόμενος στην Ευρώπη ο Μαρτί σπούδασε Νομικά συνεχίζοντας ταυτόχρονα να γράφει γιά την κατάσταση που επικρατούσε στην Κούβα. Κατά την ίδια περίοδο χρειάστηκε να χειρουργηθεί δύο φορές προκειμένου να διορθωθεί η βλάβη που είχαν υποστεί τα πόδια του από τις χειροπέδες των φυλακών.

Το 1875 πηγαίνει στο Μεξικό όπου ξαναβρίσκεται με την οικογένεια του. Μέσα σε δύο χρόνια δημοσίευσε μεγάλο αριθμό ποιημάτων, όπως επίσης μεταφράσεις αλλά και ένα δικό του θεατρικό έργο το οποίο παίχτηκε σε θέατρο του Μεξικού. Επέστρεψε στην Κούβα το 1877 έχοντας αλλάξει το όνομα του αλλά έμεινε λιγότερο από ένα μήνα πριν φύγει γιά τη Γουατεμάλα, μέσω Μεξικού. Εκεί βρήκε δουλειά ως καθηγητής Φιλολογίας και παντρεύτηκε την Κάρμεν Ζάγιας Μπαζάν. Στη θέση του καθηγητή έμεινε ένα χρόνο καθώς παραιτήθηκε διαμαρτυρόμενος γιά την άδικη απόλυση ενός συναδέλφου και συμπατριώτη του από το ίδιο τμήμα. Έτσι, επέστρεψε και πάλι στην Κούβα όπου συνέχισε να δουλεύει ως καθηγητής. Όχι όμως γιά πολύ, μιάς και κατηγορήθηκε από τις αρχές γιά συνωμοσία εναντίον της ισπανικής αποικιοκρατίας και ξαναεξορίστηκε στην Ισπανία. Από εκεί έφυγε γιά τη Νέα Υόρκη.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στις Ηνωμένες Πολιτείες ο Μαρτί αποδείχθηκε ιδιαίτερα παραγωγικός. Υπηρέτησε ως Πρόξενος της Ουρουγουάης, της Παραγουάης και της Αργεντινής, έγραψε άρθρα τόσο στον τοπικό Τύπο όσο και σε εφημερίδες χωρών της Λατινικής Αμερικής λειτουργώντας άτυπα ως ανταποκριτής. Την ίδια περίοδο έγραψε κάποια απ’ τα σημαντικότερα του ποίηματα ενώ προσπαθούσε με κάθε τρόπο να ενισχύσει το κίνημα ανεξαρτησίας στην Κούβα που ολοένα και δυνάμωνε. Το 1895 μαζί με μιά ομάδα εξόριστων κουβανών, υπό την αρχηγία του Μάξιμο Γκόμεζ, αποβιβάζεται στο νησί και παίρνει μέρος στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Κατά τη διάρκεια του ανταρτοπόλεμου ο Μαρτί σκοτώνεται ηρωικά χωρίς να προλάβει να δεί τη χώρα του να απελευθερώνεται από τα δεσμά της ισπανικής αποικιοκρατίας, κάτι που συνέβη το 1902.

Η ηρωοποίηση του Χοσέ Μαρτί στα μάτια των επόμενω γενεών συνέβη όχι γιατί ήταν κάποιος πολεμιστής, στρατιωτικός η πολιτικός, αλλά διότι αφιέρωσε τη ζωή του γιά το σκοπό της κουβανικής ανεξαρτησίας. Δεν έμεινε στην ιστορία γιά στρατηγικές ικανότητες ή πολεμικές αρετές, αλλά γιά το γεγονός ότι στο επίκεντρο όλων του των γραπτών – και εν των γένει πνευματικών κληροδοτημάτων – υπήρχε η δίψα γιά απελευθέρωση της Κούβας από τους αποικιοκράτες. Το ποιητικό και συγγραφικό του έργο αποτέλεσε το πνευματικό έναυσμα γιά τη φλόγα του απελευθερωτικού αγώνα και γι’ αυτό ο Μαρτί εορτάζεται μέχρι και σήμερα στην Κούβα ως ο Εθνικός Ποιητής του νησιού.

Στα συγγράματα τους, τόσο ο Ερνέστο Γκεβάρα όσο και ο Φιντέλ Κάστρο (όπως και άλλα στελέχη της μετέπειτα Επανάστασης), αναφέρονται στο Χοσέ Μαρτί ως πηγή έμπνευσης και επαναστατικού πνεύματος. Ως ελάχιστο φόρο τιμής στον πατριώτη και ποιητή, η Κουβανική κυβέρνηση έδωσε το όνομα του στο διεθνές αεροδρόμιο της Αβάνας, μετονομάζοντας το από Ράνκο-Μπογιέρος σε «Χοσέ Μαρτί».

Φιντέλ Κάστρο (Fidel Castro)

Φιντέλ ο επαναστάτης, ο κομαντάντε, ο ασυμβίβαστος. Ο Ηγέτης. Η ζωή του Φιδέλ Αλεχάνδρο Κάστρο Ρουζ, όπως είναι το πλήρες όνομα του, συνοψίζει τους αγώνες ενός ολόκληρου λαού γιά ελευθερία, ανεξαρτησία και εθνική αξιοπρέπεια. Γεννημένος στο Μπιράν, μιά κωμόπολη στη νοτιοανατολική Κούβα, στις 13 Αυγούστου 1926 ο Φιντέλ ήταν το τρίτο παιδί του Ανχέλ Κάστρο και της Λίνα Ρουζ Γκονζάλες.

Χαρισματικός αλλά μη επιμελής μαθητής, ο Φιντέλ τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Κολλέγιο του Μπελέν, ένα σχολείο Ιησουϊτών στην Αβάνα. Στα τέλη του 1945 εισάγεται στη Νομική Σχολή του πανεπιστημίου της κουβανικής πρωτεύουσας και σύντομα αναμειγνύεται με τα τοπικά φοιτητικά ζητήματα της εποχής. Η πρώτη του επαφή με την πολιτική γίνεται στα χρόνια του πανεπιστημίου, όταν και εναντιώνεται στις οργανωμένες συμμορίες φοιτητών που δρούσαν ανεξέλεγκτα έχοντας τη στήριξη ανώτερων αξιωματούχων της τότε κυβέρνησης. Ο ίδιος ο Φιντέλ αποπειράται, χωρίς επιτυχία, να δολοφονήσει τον Ρολάντο Μασφερέρ, ηγέτη ενός εκ των τρομοκρατικών ομάδων που προστάτευαν το καθεστώς του δικτάτορα Φουλχένσιο Μπατίστα. Το 1947 είναι γιά το Φιντέλ χρονιά “βαπτίσματος” στο επαναστατικό κίνημα: ταξιδεύει στη Δομινικανή Δημοκρατία προκειμένου να συμμετάσχει σε μια εκστρατεία με στόχο την ανατροπή του δικτάτορα Ραφαέλ Τρουχίγιο. Το πραξικόπημα απέτυχε πριν καν ξεκινήσει, αλλά ο Κάστρο δεν απογοήτευτηκε – αντιθέτως, η δίψα του για ανατροπή του ιμπεριαλισμού και των ανισοτήτων στη Λατινική Αμερική μεγάλωσε. Ένα χρόνο αργότερο, το 1948, παίρνει μέρος στο “Μπογκοτάσο” (Bogotazo), την περιώνυμη λαϊκή εξέγερση που έλαβε χώρα στην Κολομβία έπειτα από τη δολοφονία του φιλελεύθερου ηγέτη Χόρχε Γκαϊτάν. Tην ίδια χρονιά παντρεύεται τη Μίρτα Ντίαζ Μπαλάρντ, κόρη εύπορης οικογένειας από την πρωτεύουσα, με την οποία αποκτά ένα γιό, το Φιντελίτο.

Αργότερα αναμειγνύεται στο επαναστατικό κίνημα κατά της κουβανικής δικτατορίας και παίρνει ενεργά μέρος στην ένοπλη επίθεση κατά του στρατοπέδου της Μονκάδα στις 26 Ιουλίου 1953. Η μέρα αυτή στέκεται αφορμή γιά να ιδρύσει το «Κίνημα της 26ης Ιουλίου» (Μ-26-J) το οποίο, απο ‘δω και πέρα, θα ηγηθεί της προσπάθειας γιά απελευθέρωση της χώρας. Συλλαμβάνεται και φυλακίζεται γιά δύο χρόνια. Κατά τη διάρκεια της δίκης του  εκφωνεί την περίφημη φράση “Καταδικάστε με! Δεν έχει σημασία. Η ιστορία θα με δικαιώσει”. Το 1955 αποφυλακίζετα και μεταβαίνει στο Μεξικό, όπου σχεδιάζει την προετοιμασία ένοπλου αντάρτικου κινήματος με σκοπό την πτώση της δικτατορίας Μπατίστα. Ταυτόχρονα λήγει η σχέση του με τη Ντίαζ-Μπαλάρντ από την οποία παίρνει διαζύγιο.

Τον Δεκέμβριο του 1956 αποβίβαζεται, μαζί με άλλους 80 συντρόφους, στο πλοιάριο “Γκράνμα” που θα τους πήγαινε στις κουβανικές ακτές. Στο πλήρωμα μετέχει και ένας αργεντίνος γιατρός, ο Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα, τον οποίο ο Κάστρο είχε πρωτοσυναντήσει στην Πόλη του Μεξικού, έπειτα από σύσταση του αδελφού του Ραούλ. Έπειτα από αλλεπάληλες συγκρούσεις με τον στρατό του Μπατίστα και έχοντας χάσει 11 συντρόφους, οι κουβανοί επαναστάτες καταφέρνουν να φτάσουν στην οροσειρά Σιέρρα Μαέστρα της επαρχίας Ορίεντε, στη νότια Κούβα. Από εκεί ξεκινάνε έναν ασταμάτητο ανταρτοπόλεμο κατά των δυνάμεων του Μπατίστα, το καθεστώς του οποίου αρχίζει σταδιακά να χάνει δύναμη στην περιφέρεια. Ο Φιντέλ είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης του επαναστατικού αγώνα και αποκτά διεθνή φήμη, όταν τον Φεβρουάριο του 1957 δημοσιεύεται στους New York Times η συνέντευξη του στον ανταποκριτή της εφημερίδας Χέρμπερτ Μάθιους.

Την 1η Ιανουαρίου 1959 ο Φιντέλ εισέρχεται θριαμβευτής στην Αβάνα, απελευθερώνοντας από τα δεσμά της αμερικανοκίνητης δικτατορίας έναν ολόκληρο λαό. Η επαναστατική κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του Κάστρο, αναλαμβάνει τα ηνία της Κούβας, ο αδελφός του Φιντέλ, Ραούλ, ορίζεται επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Το Νοέμβριο του 1960 μεταβαίνει στη Νέα Υόρκη όπου δίνει βαρυσήμαντη ομιλία στη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Λίγους μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 1961, ο Φιντέλ αναχαιτίζει επιτυχώς την επιχείρηση κουβανών μισθοφόρων και του αμερικανικού στρατού να εισβάλλουν στη χώρα από τον λεγόμενο Κόλπο των Χοίρων (Bay of the Pigs). Τον Οκτώβριο του 1962 οι κουβανο-αμερικανικές σχέσεις φτάνουν στο ναδίρ, με αφορμή την πρόθεση της Σοβιετικής Ένωσης να εγκαταστήσει πυρηνικά όπλα στο έδαφος της Κούβας. Ο Κάστρο δεν πτοείται από την επιθετικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών και συνεχίζει να παρέχει υποστήριξη σε επαναστατικά, αντι-ιμπεριαλιστικά, κινήματα άλλων χωρών της Λατινικής Αμερικής. Τον Ιούλιο του 1967 ο Φιντέλ πρωτοστατεί στην ίδρυση του Λατινοαμερικάνικου Οργανισμού Αλληλεγγύης.

Τις δεκαετίες του 1970 και 1980 ο Φιντέλ κυβερνά την Κούβα με σταθερότητα παρά τη μόνιμη εχθρότητα της Ουάσινγκτον, έχοντας εμφυσήσει στη νέα γενιά κουβανών την επαναστατική ιδεολογία. Το 1975 λαμβάνει χώρα η στρατιωτική ανάμειξη της Κούβας στην Ανγκόλα, με σκοπό την στήριξη του αριστερού απελευθερωτικού κινήματος  της χώρας ενάντια στην – υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ – εισβολή των δυνάμεων της Νότιας Αφρικής και του Ζαίρ. Ο Φιντέλ αποφασίζει να στηρίξει το λαό της Ανγκόλας και πάλι το 1988 ενάντια στην απειλή του νοτιοαφρικανικού στρατού του Άπαρτχαιντ και ισχυρές κουβανικές δυνάμεις πρωτοστατούν στη μάχη του Κουίτο Κουαναβάλε που διήρκησε σχεδόν τρείς μήνες.

Το 1996 ο κουβανός ηγέτης επισκέπεται τις Ηνωμένες Πολιτείες και το 1998 υποδέχεται στην Αβάνα τον Πάπα Ιωάννη Παύλο ΙΙ. Αντιμετωπίζοντας αυξανόμενα προβλήματα υγείας, σε ηλικία 80 ετών, παραδίδει τη σκυτάλλη της εξουσίας στον αδελφό του Ραούλ τον Ιούλιο του 2006. Παραμένει ωστόσο τακτικός δημόσιος σχολιαστής των γεγονότων, μέσω της στήλης του στη Γκράνμα γνωστής ως «Reflexiones de Fidel», με καθοριστική επιρροή στην κουβανική πολιτική.

(Επιμέλεια: Νικόλαος Μόττας)