El Pensamiento Economico de Ernesto Che Guevara / Η οικονομική σκέψη του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (Μέρος Τέταρτο)

ΜΕΡΟΣ ‘Δ (Συνέχεια από Μέρος ‘Γ).

«Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΕΡΝΕΣΤΟ ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ» του οικονομολόγου Carlos Tablada Perez, εκδόσεις  Casa de las Americas 1987, CUBA.

Του Βαγγέλη Γονατά.

Η πορεία της Κούβας στα πλαίσια του σοσιαλιστικού στρατοπέδου (παρ ότι υπήρξε ιδρυτικό μέλος του «Κινήματος των Αδεσμεύτων») υπήρξε παράλληλη αλλά και αποκλίνουσα. Η  μελέτη αυτής της πορείας, αλλά και της κατάστασης στο εσωτερικό της Κούβας, βγάζει κάθε στιγμή, καλή ή κακή, την ανεξίτηλη σφραγίδα του Τσε. Το αλάνθαστο λαϊκό κριτήριο, έχει το ένστικτο να αναγνωρίζει στον ηγέτη τον δικό του άνθρωπο , τον άνθρωπο που θα ήθελε να είναι, τον Νέο Άνθρωπο που οραματίστηκε ο Τσε, και κατάφερε  να σκιαγραφήσει με την σκέψη, την δράση, και ιδιαίτερα την στάση και το προσωπικό   του παράδειγμα. Το σύνθημα  “estudio – trabajo – fusil” (σπουδές – δουλειά – ντουφέκι) θα περνάει σαν κόκκινη γραμμή την Κουβανική κοινωνία θυμίζοντας κάθε στιγμή τον Τσε.

Τον Απρίλη του 65 ο Τσε έχοντας αποδεσμευτεί από όλα τα κυβερνητικά καθήκοντα (όπως αποκαλύπτει ο Φιδέλ, ήταν ο μόνος όρος που είχε βάλει όταν τον ακολούθησε ) φεύγει από την Κούβα για να συμμετάσχει σε άλλα επαναστατικά κινήματα. Πεποίθησή του είναι ότι  ο πόλεμος με τον ιμπεριαλισμό είναι συνεχής και ενιαίος. Περνάει μερικούς μήνες στο Κογκό και επιστρέφει μυστικά στην Κούβα τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.  Το όραμά του για την επέκταση της επανάστασης στη Λατινική Αμερική (είχε ήδη συμμετάσχει  στην πολιτική δράση στη Γουατεμάλα  το 1954 όταν η CIA ανέτρεψε την κυβέρνηση Χ. Αρμπενζ) και πιθανόν η πεποίθησή του ότι η Κούβα, χώρα νησιωτική , θα ήταν πολύ δύσκολο να επιβιώσει χωρίς ένα επαναστατικό στήριγμα, μια χώρα σύμμαχο στην Λατινική Αμερική, τον ωθεί την Βολιβία τον Νοέμβριο του 1966. Παρ ότι η καρδιά του τον καλεί στην πατρίδα του την Αργεντινή, όπου έχει ήδη πέσει στην μάχη (1964) ο συμπατριώτης του Χόρχε Ρικάρντο Μασέτι, δημοσιογράφος και ιδρυτής του ειδησεογραφικού πρακτορείου Prensa Latina.

H Bολιβία,  δεν επελέγη τυχαία, υπήρχαν εκεί σοβαρές πιθανότητες   επαναστατικής ανάφλεξης. Η εκτέλεση εν ψυχρώ δεκάδων επαναστατών εργατικών ηγετών σε σύσκεψη προετοιμασίας  απεργίας, δείχνει ότι ο ιμπεριαλισμός είχε πάρει σοβαρό μάθημα από την Κούβα.  Επομένως η επαναστατική ομάδα που ταξίδεψε στην Βολιβία και προετοιμάστηκε μυστικά στην Κούβα, είχε σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας.  Παρ όλες τις αντιξοότητες και την εχθρική στάση της ηγεσίας του ΚΚ Βολιβίας στο εγχείρημα, αν  ο Tσε στην τελευταία μάχη, κατάφερνε να περάσει τον κλοιό του κυβερνητικού στρατού  και να πάει στην περιοχή που υπήρχαν ευνοϊκότεροι συσχετισμοί και σχετική οργάνωση τον αγροτικό πληθυσμό, η υπόθεση θα παιζόταν  σοβαρά. Εξ άλλου κάποιοι συμπολεμιστές του τα κατάφεραν και γύρισαν μετά από καιρό στην Κούβα. Όμως  ο Τσε -ουσιαστικά- έπεσε στην μάχη  (10/67). Ήταν μια πιθανότητα που πάντα υπήρχε, και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της επαναστατικής του ζωής  μαζί της. Έπεσε στη μάχη, και ταυτόχρονα άνοιξε το μεγαλύτερο κεφάλαιο της ζωής του.

Τα χρόνια που ακολούθησαν  τον ηρωικό θάνατο του Τσε, δεν υπήρξε επαναστατικό κίνημα σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στην Λατινική Αμερική που να ζήτησε και να μην έλαβε κάθε βοήθεια  – και στρατιωτική – από την Κούβα. Ο  «Κουβανός» ταυτίστηκε με τον όρο Διεθνιστής. Στην Ελλάδα την δεκαετία του 80 συνηθίσαμε να λέμε  «Κουβανό», κάθε σύντροφο που ερχόταν να ενισχύσει από αλλού την δράση μιας οργάνωσης.

Κορυφαία  Κουβανική επιχείρηση διεθνιστικής βοήθειας, υπήρξε η αποστολή στρατευμάτων στην μακρινή Αγκόλα (κωδικό όνομα «Επιχείρηση Καρλότα»). Η κυβέρνηση της Κούβας ανταποκρίθηκε 2 φορές (1975,1987) στο αίτημα της νόμιμης κυβέρνησης για βοήθεια στην απόκρουση  της  Ζαΐρινής και Νοτιοαφρικανικής επίθεσης για την ματαίωση της διακήρυξης  ανεξαρτησίας και την κατάληψη της χώρας, ματαιώνοντας  τα ιμπεριαλιστικά σχέδια. Η Αγκόλα απελευθερώθηκε τελικά και οι ιμπεριαλιστές υποχρεώθηκαν να αποδεχθούν το αποτέλεσμα του πολέμου. Στον 12ετή αυτό πόλεμο, πολέμησαν πάνω από 55.000 Κουβανοί  και πάνω από 2.000 έπεσαν στην μάχη, κάνοντας την Κούβα σύμβολο του διεθνισμού και στην Αφρική. Την ίδια περίοδο η συμμετοχή των Σοβιετικών ήταν σε επίπεδο Συμβούλων στο Γενικό Επιτελείο  του στρατού της Αγκόλα και εννοείται, σε υλικό , επιμελητιακό , διπλωματικό επίπεδο που δεν ήταν καθόλου αμελητέο.

Η τελική μεγάλη μάχη του πολέμου έγινε στα τέλη του 1987 στο Κουίτο Καναβάλε. Ηδη η Αγκόλα είχε νικήσει από τα τέλη του 1975, όταν με την καθοριστική βοήθεια της Κούβας αποκρούστηκε απολύτως η ιμπεριαλιστική επίθεση, και εκδιώχθηκε κάθε στρατιώτης των επιτιθέμενων από το έδαφός της. Άρχισε η δεκαετία της διπλωματίας και της υποτιθέμενης ειρηνικής λύσης. Ακόμα και οι Σοβιετικοί πίεζαν έντονα για την απόσυρση των Κουβανικών στρατευμάτων φοβούμενοι τις αντιδράσεις των ΗΠΑ. Έτσι παρά τις σοβαρές αντιρρήσεις τους, οι Κουβανοί και η Κυβέρνηση της Αγκόλα, συμφωνούν σε πρόγραμμα μερικής απόσυρσης . Όταν ο Φιδέλ  επισκέπτεται την Αγκόλα τον Μάρτη του 1977 ήδη, 12.000 Κουβανοί στρατιώτες (το 1/3 των δυνάμεων) έχει επιστρέψει. Όμως παραμένουν σοβαρές δυνάμεις στο βασικό οροπέδιο της χώρας, 250 χιλ. από τα σύνορα της Ναμίμπια.

Στα χρόνια που ακολούθησαν η Αγκόλα στάθηκε στα πόδια της, χάρη και στην επιμελητιακή  και οικονομική βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης, καθώς  στις άλλες χώρες της περιοχής (Ναμίμπια, Ζιμπάμπουε , Νότια Αφρική) αναπτύχθηκε  η αντιαποικιακή πάλη.  Όμως στα τέλη του 1987 εξαπολύεται η τελική και σοβαρότερη ιμπεριαλιστική επίθεση από τις δυνάμεις της Νότιας Αφρικής που εισβάλουν και πάλι στην Αγκόλα.  Η κυβέρνηση της Αγκόλα ζητά εκ νέου στρατιωτική βοήθεια από την Κούβα.  Πέρα από κάθε πρόβλεψη, σε μια γιγαντιαία στρατιωτική επιχείρηση, ρισκάροντας ακόμα και την αμυντική θωράκιση της Κούβας, 40.000 Κουβανοί μαχητές, 600 άρματα μάχης, 1.000 αντιαεροπορικά, αεροπορικές δυνάμεις ΜIG-23 διασχίζουν τον Ατλαντικό και αποβιβάζονται στην Αγκόλα και συντρίβουν οριστικά τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στο Κουίτο Καναβάλε.  Για πρώτη φορά στην ιστορία, μια «τριτοκοσμική χώρα» διεξάγει μια τέτοια στρατιωτική επιχείρηση έξω από το έδαφός της και μάλιστα σε άλλη ήπειρο. Για τρίτη φορά σε στρατιωτικό επίπεδο (Επανάσταση , Κόλπος των Χοίρων, Αγκόλα) η μικρή Κούβα κάνει κίνηση ματ στην πανίσχυρη στρατιωτική ιμπεριαλιστική μηχανή. .  Έτσι εφαρμόστηκε με τον καλύτερο τρόπο από τους Κουβανούς, το Γκεβαρικό σύνθημα “fusil”  από το τρίπτυχο «estudio/σπουδές , trabajo/δουλειά , fucil / τουφέκι», σύνθημα  μέχρι σήμερα της Κομμουνιστικής νεολαίας της Κούβας.

Το  βάρος που έριξε  από την πρώτη στιγμή η Κουβανική επανάσταση στον παράγοντα άνθρωπο ήταν βασική θέση του Τσε, που εκφράζεται έντονα και στην οικονομική του σκέψη.  Η θεμελιώδης αντίθεση  για τα ηθικά ή υλικά κίνητρα , η θέση για  διαρκή μόρφωση και πολύπλευρη ειδίκευση του πληθυσμού  έχει φτιάξει 50 χρόνια μετά, το μοναδικό στον κόσμο Κουβανικό φαινόμενο ενός μορφωμένου και με υψηλή κουλτούρα λαού σε μια τόσο μικρή και με τόσο  οικονομικά προβλήματα χώρα. Η χώρα των 6.οοο γιατρών, που μετά την επανάσταση έφυγαν οι μισοί, είναι σήμερα η μεγαλύτερη «εξαγωγική δύναμη» γιατρών σε όλο τον κόσμο. Η χώρα που μόλις στα πρώτα χρόνια επαναστατικής εξουσίας εξάλειψε τον αναλφαβητισμό, σήμερα έχει παγκοσμίως το μεγαλύτερο ποσοστό πτυχιούχων ανώτατης εκπαίδευσης.  Η χώρα που ακόμα και σήμερα δεν έχει εξασφαλίσει την επάρκεια τροφίμων, έχει το μεγαλύτερο μέσο όρο ζωής και την μικρότερη παιδική θνησιμότητα από όλη την Λατινική Αμερική.

Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς το εκπαιδευτικό σύστημα στην Κούβα, καθώς έχει έντονη επιρροή –παρ ότι δείχνει άσχετο εκ πρώτης όψεως –  από την οικονομική σκέψη του Τσε. Δηλ.  της γενικής , διαρκούς εκπαίδευσης , μόρφωσης και ειδίκευσης σαν κινητήριο μοχλό και της οικονομίας.

Στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά σχολεία οι μικροί μαθητές εκτός από την βασική εκπαιδευτική ύλη που αντιστοιχεί σε κάθε φάση,  παίρνουν τις βάσεις για να ανακαλύψουν και αναπτύξουν πολλαπλές κλίσεις, δεξιότητες και ταλέντα. Μέσα από ομάδες δουλειάς κάνουν μουσική, χορό, έρχονται σε πρώτη επαφή με ποίηση, λογοτεχνία, γυμναστική και αθλήματα.    Μέσα στο  σχολείο τρώνε , κοιμούνται το μεσημέρι, και διαβάζουν. Γυρίζοντας σπίτι , βασικά έχει τελειώσει και η προετοιμασία τους (διάβασμα) για την επόμενη μέρα.

Το αντίστοιχο  με το δικό μας Γυμνάσιο είναι 3 χρόνια, και το αντίστοιχο Λύκειο 5. Αυτό που εμείς θα λέγαμε  «επαγγελματικό προσανατολισμό» αρχίζει από την 3η γυμνασίου, διαρκεί δηλ. 6 χρόνια, πριν το Πανεπιστήμιο.  Ο μαθητής επιλέγει μαθήματα κατεύθυνσης διαφόρων επιστημών ή ειδικοτήτων τα οποία στη συνέχεια μπορεί να συνεχίσει, να αφήσει ή να πάρει κι άλλα. Το καλοκαίρι στο πρόγραμμα διακοπών, περιλαμβάνεται μήνας πρακτική στις επιλεγείσες ειδικότητες σε αντίστοιχες επιχειρήσεις ή ιδρύματα.

Έτσι υλοποιείται λοιπόν μέχρι και σήμερα, το Γκεβαρικό σύνθημα “estudio” (σπουδές), βασικό στοιχείο – θα το επαναλάβουμε – της οικονομικής σκέψης του Τσε. Γιατί  η οικονομία δεν είναι κυρίως Λογιστική.

Πηγή: Sierra Maestra.