Oscar Fernandez Mel: Ο γιατρός της Επανάστασης μιλάει για τον Τσε Γκεβάρα

oscar fernadez mel and che 1 — Ο Oscar με τον Τσε.

Συνέντευξη στην Αβάνα, Γενάρης 2003.

Για εμένα η πλευρά του Τσε για την οποία μου αρέσει περισσότερο να μιλώ είναι η μετά το θρίαμβο της Επανάστασης, όταν εμφανίζεται ως πολιτικός, ως άνθρωπος της δράσης, ο κατάλληλος άνθρωπος για οικονομολόγος, για να γίνει υπουργός Βιομηχανίας, όπως και έγινε.

Συναντούσε μηχανικούς, μεταλλουργούς, για να συζητήσει την ειδικότητα τους και το έκανε τόσο άνετα, σαν να έκανε διάλεξη, χάρη στο ταλέντο του και την αφοσίωση του στο ζήτημα. Ήταν επίσης συγγραφέας, δημοσιογράφος, ιδρυτής του Verde Olivo, της εφημερίδας στην οποία δημοσίευσε τα πρώτα κείμενα του. Έγραφε επίσης άρθρα σε διάφορα έγκυρα εθνικά και διεθνή έντυπα. Ήταν πολύπλευρος άνθρωπος, αλλά με έναν μοναδικό στόχο. Ήταν αυτός που θα εκπροσωπούσε την Κούβα σε όλες τις διεθνείς συγκεντρώσεις, επιφορτισμένος με διεθνείς ευθύνες, αυτός που θα μιλούσε εκ μέρους της Κούβας και της Επανάστασης.

Ήταν άνθρωπος πολύ μορφωμένος, ίσως από τους καλύτερα μορφωμένους ανθρώπους της Επανάστασης. Μπορούσε να εκφέρει γνώμη σχεδόν για κάθε θέμα, είτε ιστορικό είτε φιλοσοφικό ή λογοτεχνικό.

Αγαπούσε πολύ την καλή ποίηση και έγραφε ο ίδιος. Καταγινόταν με την ποίηση, ήθελε να γράψει, αλλά είχε τόσο πολλή δουλειά, που δεν μπορούσε να διαθέσει χρόνο σε πράγματα που αγαπούσε πολύ. Θαύμαζε τον μεξικάνο ποιητή Λεόν Φελίπε.

Αγαπούσε τις τέχνες, το μπαλέτο, την καλή μουσική – παρόλο που δεν είχε καλό αφτί, ήταν απολύτως φάλτσος. Χόρευε φριχτό τάνγκο και προσπαθούσε να σιγοτραγουδήσει, αλλά ήταν φάλτσος. Όσο για το χορό… Ο Αλμπέρτο Γκρανάδο, ο φιλός του, έχει πολλές ιστορίες να πει. Ο Τσε του έλεγε: “Κοίτα, όταν παίξουν κάτι που ξέρεις ότι μπορώ να το χορέψω, πες μου…”, και όταν έπαιζαν κάτι σηκωνόταν και χόρευε κάτι άσχετο.

Ήταν ακούραστος κριτικός, αγαπούσε την τέχνη. Επισκέπτονταν τα μουσεία, όπου πήγαινε και γνώριζε καλά τα πιο προχωρημένα επιτεύγματα. Δεν ήταν άσχετος με την κουλτούρα, μπορούσε να συζητήσει για κάθε ιστορική μορφή ή πολιτισμική πλευρά. Μιλούσε για τον Φραντς Κάφτα σα να τον γνώριζε προσωπικά… και όταν διηγούνταν μια ιστορία, την έλεγε ωραία. Προσπαθούσε πάντα να βρει χρόνο να συμπληρώσει τη μόρωσει που είχε πάρει ως παιδί από τη μητέρα του. Εκείνη ήταν γοητευτική γυναίκα, πολύ μορφωμένη και έξυπνη, μπορούσε να μιλάς ώρες μαζί της. Είχε εξαιρετικά γλυκιά έκφραση. Ο Τσε λάτρευε τη μητέρα του.

Όπως όλοι ξέρουν, ο Τσε ήταν φωτογράφος. Στο Μεξικό ζούσε από τη φωτογραφία. Σήμερα η φωτογραφική μηχανή του φυλάσσεται στο οχυρό Λα Καμπάνια. Την αγόρασε όταν ήρθε στην πρωτεύουσα τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης. Αργότερα ο φόρτος εργασίας δεν του επέτρεπε να φωτογραφίζει πολύ. Κάποτε ήταν έτοιμος να εγκαταλείψει τη Nikon του. Του είπα: “Κοίτα, Τσε, μη φεύγεις χωρίς φωτογραφική μηχανή. Πάρε αυτήν” και του έδωσα την Kiev μου. Δυο τρείς μέρες μετά μου έστειλε τη Nikon του και την κρατώ ως κειμήλιο στη Λα Καμπάνια.

Γνώρισε τα πιο ωραία πράγματα στη ζωή, αλλά δεν τα απολάμβανε. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα απέρριπτε. Απλώς δεν τα επεδίωκε. Θαύμαζε έναν ωραίο πίνακα, ένα καλό κόσμημα. Ήταν αρκετά ανοιχτοχέρης, αλλά αρνιόταν τα υλικά αγαθά υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Τα ρούχα του έχουν σχολιαστεί πολύ και κατακρίθηκε που κυκλοφορούσε μ’ αυτά σα να μην ήξερε να φορέσει ένα αξιοπρεπές κοστούμι. Δεν θα μπορούσα ποτέ να τον φανταστώ με κολάρο και γραβάτα στο υπουργείο. Επιδίωκε την άνεση και την αίσθηση της ελευθερίας. Η χακί στολή του ήταν από καλό βαμβάκι και τον έκανε να νιώθει καλά. Δεν έβαζε μέσα το πουκάμισο και οι μπότες του ήταν αυτές που έφτιαχνε το υπουργείο Βιομηχανίας. Συχνά τις έδινε σε κάποιο βοηθό να τις φορέσει πρώτος για να τις ανοίξει. Του πρόσφερα πολλές φορές πιο αναπαυτικές μπότες, αλλά ποτέ δεν τις φόρεσε. Εκτιμούσε τη χειρονομία, αλλά δεν τις δεχόταν.

Κάποιες φορές έδινε την εντύπωση ότι ήταν απότομος, παρόλο που ήταν πολύ ευγενικός. Γνώριζε καλά την κοινωνική και ηθική εθυμοτυπία και ήξερε να την εφαρμόζει. Δεν ήταν αναιδής. Έχουν ειπωθεί πολλά γι’ αυτόν που δεν αποδίδουν αυτό που ήταν.

Αυτός ο “άλλος” Τσε, εξαιρετικός πολεμιστής, πολιτικός, επαναστάτης, μορφωμένος, εραστής της ποίησης και της καλής μουσικής, λιτοδίαιτος, αυτοκριτικός, που αγαπούσε τα παιδιά του, τη γυναίκα και την οικογένεια του, απολάμβανε ένα καλό ψητό ή κρασί, όταν το επέτρεπαν οι περιστάσεις. Ωστόσο δεν ήταν πότης ούτε μποέμ.

Γι’ αυτόν η τιμή ήταν το θεμέλιο της ζωής του. Ό,τι έκανε το έκανε για την τιμή της Επανάστασης. Επιπλέον, αυτό που φοβόταν περισσότερο ήταν να μη δημιουργήσει πρόβλημα στο Επαναστατικό Κίνημα. Παρακολούθησα την εξέλιξη του από τις πρώτες ομιλίες του. Θυμάμαι την πρώτη φορά που μίλησε σε μια ομάδα χωρικών στο Ελ Πεντρέρο, πάνω στο Εσκαμπράι. Έκανε ακόμη και κάποιες σουρεαλιστικές αναοφορές. Ήταν υπερβολικά ιδεολογική ομιλία για τους ακροατές του. Οι λέξεις ήταν καλές, αλλά δεν τις καταλάβαινε καλά το ακροατήριο.

Αργότερα ο Τσε έγινε ρήτορας. Εκφραζόταν πολύ λακωνικά. Κάποιες φορές, ενώ έβλεπα τηλεόραση, έρχονταν και μου έλεγε: “Δεν μπορείς να διαβάζεις, πρέπει να αυτοσχεδιάζεις”. Μιλούσε δέκα λεπτά και μετά έλεγε: “Σήμερα μίλησα 15 λεπτά”. Ποτέ δεν αγαπούσε τις μακριές ομιλίες, έλεγε ό,τι είχε να πει με τρόπο συνεκτικό, που αγαπούσαν οι άνθρωποι. Χειρονομούσε ελάχιστα ή και καθόλου.

oscar fernandez mel and che

Στις ομιλίες του φαίνονταν οι αρετές του – κυρίως η τιμιότητα, που θαυμάζω – και το ότι ήξερε πως κάποιος πρέπει να ενεργεί με όσα λέει. Ποτέ δεν έλεγε άλλα μπροστά σου και άλλα πίσω σου. Το πρόσεχε αυτό τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια ζωή του.

Η εντιμότητα του άντεχε σε κάθε έλεγχο. Κάποιες φορές η κριτική του πλήγωνε, αλλά αυτός ήταν. Δεν το ενδιέφεραν τα υλικά αγαθά, ούτε καν το φαϊ και η άνεση. Αυτά ήταν γι’ αυτόν ασήμαντα. Όταν ήμασταν στο Κονγκό και βλέπαμε ότι τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά και δε μπορούσαμε να τα διορθώσουμε, προσπάθησε να τους δώσει ώθηση. Η κύρια αγωνία του ήταν η υπόληψη της Κουβανικής Επανάστασης. Ποιά θα ήταν η θέση της αν φεύγαμε αποτυχημένοι; Πιστεύω ότι αυτό αφορούσε την τιμή του, για την οποία τόσο φρόντιζε. Μια ειλικρινή τιμή, να κάνει το σωστό για το καλό της κοινωνίας και της ανθρωπότητας.

Η ζωή του στρεφόταν γύρω από την Επανάσταση, το ενδιαφέρον του για τον άνθρωπο και τον αγώνα για την ευημερία όλων. Οι απόψεις του τον οδήγησαν στην έννοια του Νέου Ανθρώπου, δηλαδή στη μετατροπή των σκέψεων σε πράξεις μιας διαφορετικής κοινωνίας. Δεν ξέρουμε πότε θα γίνει αυτό, αλλά ήταν υποστηρικτής αυτών των ιδεών.

Είναι κρίμα που πέθανε. Με δεδομένη την ηλικία του και τις πολιτικές, πολιτισμικές, κοινωνικές και ιστορικές αλλαγές που συνέβαιναν, θα μπορούσε να παίξει έναν πολύ πιο πρακτικό ρόλο για χάρη της Επανάστασης και της Κούβας. Πάντα έλεγε ότι ήθελε να αφήσει κάτι να τον θυμούνται, κάτι που θα υπενθύμιζε στους ανθρώπους την ύπαρξη του. Και το κατάφερε πλήρως, στο βαθμό που, 35 χρόνια μετά το θάνατο του, συζητείται περισσότερο από όταν ζούσε. Υπάρχουν πάνω από 70 βιβλία για τον Τσε, δέκα βιογραφίες με περισσότερες από 800 σελίδες, γραμμένες από σημαντικούς συγγραφείς.

Συμβαίνει κάτι με την εικόνα του. Ο μεξικάνος συγγραφέας Πάκο Ιγνάθιο Τάϊμπο, όταν τον ρώτησαν ποια είναι η μαγεία της εικόνας του Τσε, που την βλέπουμε σε όλο τον κόσμο να την έχουν άνθρωποι που δεν ξέρουν ποιός είναι – ας αφήσουμε την Κούβα και τη Βολιβία – είπε: “…η εικόνα του είναι η υλοποίηση της διαφάνειας και της υπερφυσικής εντιμότητας”.

Ο Όσκαρ Φερνάντες Μελ γεννήθηκε στο Κολόν της επαρχίας Ματάνσας. Πήρε την ειδικότητα του ορθοπεδικού και εντάχθηκε στους αντάρτες της Σιέρρα Μαέστρα ως γιατρός. Ήταν μέλος της Μονάδας 8 του Τσε, η οποία έκοψε τη χώρα στα δύο με τη νίκη στη Σάντα Κλάρα. Μετά την Επανάσταση ήταν με τον Τσε στο οχυρό Λα Καμπάνια. Κατά την εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων ήταν επικεφαλής των ιατρικών υπηρεσιών των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων. Αργότερα υπηρέτησε ως δήμαρχος της Αβάνας και ως πρέσβης στο Λονδίνο. Σήμερα έχει αποσυρθεί από τις ένοπλες δυνάμεις και συνεχίζει να εργάζεται ως γιατρός.

Πηγή: «ΤΣΕ, η ζωή και το έργο του», των Hilda Barrio και Garreth Jenkins (Εκδόσεις Μαλλιάρης). Μετάφραση της έκδοσης: CHE HANDBOOK (2006).

Χόρχε Μασέτι: Συνάντηση και συνέντευξη με τον Τσε στην Σιέρρα Μαέστρα (Μέρος ‘Β)

Che Guevara with Jorge Masetti Sierra Maestra

Το δεύτερο μέρος της συνέντευξης που δώθηκε στον αργεντίνο δημοσιογράφο Χόρχε Ρικάρντο Μασέτι τον Απρίλη του 1958. Ο Μασέτι ήταν ο πρώτος αργεντίνος που έβλεπε ο Γκεβάρα μετά από πολύ καιρό. Ήταν ο δημοσιογράφος με πρωτοβουλία του οποίου αργότερα ιδρύθηκε το ειδησεογραφικό δίκτυο Prensa Latina που συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι σήμερα ως πηγή ειδήσεων από την Κούβα και τη λατινική Αμερική. Το πρώτο μέρος εδώ.

Γκεβάρα: Κουβέντιασα με τον Φιντέλ μια ολόκληρη νύχτα. Το ξημέρωμα, ήμουν πλέον ο γιατρός της μελλοντικής του εκστρατείας. Στην πραγματικότητα, μετά τις εμπειρίες των ταξιδιών μου ανά τη Λατινική Αμερική και το επιστέγασμα της Γουατεμάλα, δεν χρειάζονταν και πολλά για να πεισθώ να ενταχθώ σε οποιαδήποτε επανάσταση εναντίον ενός τυράννου, αλλά ο Φιντέλ με εντυπωσίασε ως ένας άντρας εκπληκτικός. Αντιμετώπιζε και επέλυσε τις πιο απίθανες καταστάσεις. Είχε την ακλόνητη πίστη ότι, έτσι και ξεκινούσε για την Κούβα, θα κατάφερνε να φτάσει. Πως, όταν θα έφτανε, θα πολεμούσε. Και πως πολεμώντας, θα νικούσε. Συμμερίστηκα την αισιοδοξία του. Έπρεπε να το κάνει, να αγωνιστεί, να το πραγματοποιήσει. Να πάψει τα κλάματα και να παλέψει. Και για να αποδείξει στο λαό της πατρίδας του ότι μπορούσε να του έχει εμπιστούνη, επειδή ότι έλεγε το έκανε, έριξε το περίφημο σύνθημα του: “Το ’56 ή θα είμαστε ελεύθεροι ή θα είμαστε μάρτυρες”, ανακοινώνοντας ότι, προτού τελειώσει εκείνη η χρονιά, θα αποβιβαζόταν κάπου στην Κούβα, επικεφαλής του εκστρατευτικού του σώματος.

Ερώτηση: Και τι συνέβη μόλις αποβιβαστήκατε;

Η συζήτηση πλέον συγκέντρωνε το ενδιαφέρον περισσότερων από τριάντα ακροατών. Καθισμένοι στο έδαφος, με το όπλο ανάμεσα στα γόνατα και τα κασκέτα να προστατεύουν τα μάτια από την αντηλιά, “οι άντρες του Τσε” κάπνιζαν και άκουγαν προσεκτικά, χωρίς να αρθρώνουν ούτε λέξη. Ένας νεαρός γενειοφόρος γιατρός έραβε ένα δάχτυλο ενώνοντας το τέλειο, με όλη του την προσοχή στα όσα άκουγε. Ο Γίμπρε, φανατικός θαυμαστής των ηγετών της επανάστασης, αλλά άγρυπνος δογματικός ανέλυε κάθε λέξη του Γκεβάρα, ξύνοντας τα σπυριά στο στομάχι του με τα καφετιά από το αργιλώδες χώμα, νύχια του. Ο Βιρέγιες άκουγε νυσταγμένα. Ο Γκιγέρμο, ένα αμούστακο αγόρι με πολύ μακριά μαλλιά, καθάριζε το τουφέκι του με την ίδια προσοχή που ο γιατρός έραβε το δάχτυλο. Από κάποιο σημείο, ερχόταν να αναμειχθεί στη μυρωδιά του ταμπάκου εκείνη του τηγανητού χοιρινού.

Ο Γκεβάρα συνέχισε την κουβέντα του με το τσιγάρο στο στόμα και τα πόδια αναπαυτικά απλωμένα.

Γκεβάρα: Όταν φτάσαμε, μας διέλυσαν. Είχαμε ένα φρικτό ταξίδι με το γιότ Γκράνμα, στο οποίο επέβαιναν οι 82 αντάρτες, συν το πλήρωμα. Μια καταιγίδα μας έβγαλε από την πορεία μας και οι περισσότεροι υποφέραμε από ναυτία. Το νερό και τα τρόφιμα στο κότερο είχαν τελειώσει και, το αποκορύφωμα των ατυχιών, όταν φτάσαμε στο νησί, το κόλλησε στη λάσπη. Από τον αέρα και από την ακτή μας πυροβολούσαν αδιάκοπα, ήδη είχαμε απομείνει ζωντανοί λιγότεροι από τους μισούς – ή με μισή ζωή – αν λάβουμε υπόψη την κατάσταση μας. Συνολικά, απ’ τους 82, απομείναμε με τον Φιντέλ 12. Από την πρώτη στιγμή η ομάδα μας μειώθηκε σε 7, καθώς οι άλλοι 5 την κοπάνησαν. Αυτό ήταν ότι απέμεινε από το φιλόδοξο εκστρατευτικό σώμα του Κινήματος της 26ης Ιουλίου. Ξαπλωμένοι στο έδαφος, χωρίς να μπορούμε να πυροβολήσουμε για να μην προδοθούμε, περιμέναμε την τελική απόφαση του Φιντέλ, ενώ από μακριά ηχούσαν οι συστοιχίες πυροβόλων του ναυτικού και οι ριπές των βομβαρδιστικών της αεροπορίας.

Ο Γκεβάρα άφησε έναν καγχασμό στη θύμηση όλων αυτών.

Γκεβάρα: Τι τύπος είναι ο Φιντέλ! Ξέρεις, εκμεταλλεύτηκε τον θόρυβο του πολυβόλου για να σηκωθεί όρθιος και να μας πει: “Ακούστε πως μας χτυπούν. Είναι τρομοκρατημένοι. Μας φοβούνται, επειδή ξέρουν ότι θα τους ξεπαστρέψουμε”. Και χωρίς άλλη κουβέντα, φορτώθηκε το τουφέκι και τον γυλιό του και μπήκε επικεφαλής του μικρού μας καραβανιού. Πηγαίναμε γραμμή για το Τουρκίνο, το πιο ψηλό και απρόσιτο βουνό της Σιέρρα Μαέστρα, όπου στήσαμε τον πρώτο μας καταυλισμό. Οι χωρικοί μας κοιτούσαν να περνάμε χωρίς ίχνος εγκαρδιότητας. Αλλά ο Φιντέλ δεν το ‘βαζε κάτω. Τους χαιρετούσε με χαμόγελο και κατόρθωνε μέσα σε ελάχιστα λεπτά να ανοίξει μια συζήτηση λίγο πολύ φιλική. Όταν αρνούνταν να μας δώσουν τρόφιμα, συνεχίζαμε αδιαμαρτύρητα την πορεία μας. Σιγά σιγά η αγροτιά διαπίστωσε ότι εμείς οι “μουσάτοι ρέμπελοι” ήμασταν το ακριβώς αντίθετο των φρουρών που μας έψαχναν. Ενώ ο στρατός του Μπατίστα ιδιοποιούνταν όλα όσα χρειαζόταν από τις παράγκες τους – ακόμα και τις γυναίκες, εννοείται – οι άντρες του Φιντέλ Κάστρο σέβονταν την ιδιοκτησία των χωρικών και πλήρωναν γενναιόδωρα ότι κατανάλωναν. Παρατηρούσαμε, όχι χωρίς έκπληξη, πως οι αγρότες τα είχαν χάσει με τη συμπεριφορά μας. Ήταν συνηθισμένοι στο φέρσιμο του στρατού του Μπατίστα. Σιγά σιγά έγιναν πραγματικοί μας φίλοι και καθώς άρχισαν οι αψιμαχίες μας με τα αποσπάσματα των κυβερνητικών στρατευμάτων, πολλοί εξέφραζαν την επιθυμία να ενωθούν μαζί μας. Όμως, εκείνες οι πρώτες μάχες προς αναζήτηση όπλων, εκείνες οι ενέδρες που άρχισαν να ανησυχούν τους φρουρούς, σήμαναν επίσης και την έναρξη του πιο άγριου κύματος τρομοκρατίας που μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε. Σε κάθε αγρότη έβλεπαν έναν εν δυνάμει αντάρτη και τον σκότωναν. Αν μάθαιναν πως είχαμε περάσει από μια συγκεκριμένη ζώνη, πυρπολούσαν τις καλύβες στις οποίες πιθανόν είχαμε φτάσει. Αν πήγαιναν σε ένα αγρόκτημα και δεν έβρισκαν άντρες – επειδή δούλευαν ή βρίσκονταν στο χωριό – φαντάζονταν ότι είχαν ενταχθεί στις γραμμές μας, που κάθε μέρα όλο και πύκνωναν, και τουφέκιζαν όλους τους υπόλοιπους. Η τρομοκρατία που άσκησε ο στρατός του Μπατίστα υπήρξε, αναμφίβολα, ο πιο αποτελεσματικός μας σύμμαχος τον πρώτο καιρό. Η πιο εύγλωττη σε αγριότητα απόδειξη για την αγροτιά πως ήταν αναγκαίο να ξεμπερδεύουν με το καθεστώς του Μπατίστα.

Ο θόρυβος της μηχανής ενός αεροπλάνου τράβηξε την προσοχή όλων.

“Αεροπλάνο!” φώναξαν πολλοί και όλος ο κόσμος βάλθηκε να τρέχει προς το εσωτερικό της Οτίλια. Μέσα σε ένα δευτερόλεπτο εξαφανίστηκαν από τα ξηραντήρια του καφέ τα χάμουρα των ζώων και τα σακίδια και γύρω από το αγρόκτημα δεν έβλεπες τίποτα πέρα από τον ήλιο που ξάσπριζε τα δέντρα, το τσιμεντένιο δάπεδο του ξηραντήρα και το κοκκινόχωμα του δρόμου. Ένα σκούρο γκρι αεροπλανάκι παρουσιάστηκε πίσω από έναν λοφίσκο και έκανε δύο μεγάλους κύκλους πάνω από την Οτίλια, σε αρκετό ύψος, αλλά δίχως να ρίξει ούτε μια ριπή. Σύντομα εξαφανίστηκε.

Βγήκαμε όλοι από το σπίτι, σαν να ήμασταν επί ώρες εκεί κλεισμένοι. Θύμισα στον Γκεβάρα την πρόθεση μου να συναντήσω το συντομότερο δυνατόν τον Φιντέλ Κάστρο, για να ηχογραφήσω το ρεπορτάζ μου και κατόπιν να επιστρέψω στη βάση, για να προσπαθήσω να το μεταδώσω κατευθείαν στο Μπουένος Άιρες. Μέσα σε λίγα λεπτά μου βρήκε έναν οδηγό, που γνώριζε καλά την περιοχή Χιμπακόα όπου μάλλον δρούσε ο Φιντέλ, και ένα γερό λίγο πολύ μουλάρι χωρίς πάρα πολλές πληγές.

“Πρέπει να φύγετε τώρα αμέσως”, μου εξήγησε ο Γκεβάρα, “για να φτάσετε εγκαίρος στον πρώτο καταυλισμό, και αύριο το πρωί θα συνεχίσετε μέχρι το Λας Μερσέδες. Εκεί ίσως να μπορέσουν να σας πουν κατά που κινείται ο Φιντέλ. Με λίγη τύχη, σε τρεις μέρες θα τον έχετε εντοπίσει”.

Καβάλησα το μουλάρι και τους αποχαιρέτησα όλους, υποσχόμενος στο Γκεβάρα να συναντηθούμε στη Λα Μέσα έπειτα από μερικές μέρες, όταν θα επέστρεφα με το ρεπορτάζ μου. Έδωσα στον Γίμπρε μόλικα χρησιμοποιημένα φιλμ και δύο μαγνητοταινίες, για να τα φυλάξει στη βάση μετάδοσης.

Κόντευε μεσημέρι και το γουρούνι άρχισε να τηγανίζεται και πάλι, αφού πέρασε η τρομάρα του αεροπλάνου. Η οσμή λίπους, που τόσο με ανακάτωνε αρχικά, μου φάνηκε υπέροχη. Ο απίστευτα καθαρός αέρας της Σιέρρα Μαέστρα αποτελούσε ένα σπουδαίο τονωτικό για το στομάχι μου. Ο Σορί Μαρίν μου έφερε μισή ντουζίνα μπανάνες, που αυτή τη φορά – ποτέ δεν κατάφερα να μάθω γιατί – τις λέγανε μαλτένιες. Ο Γκεβάρα συνέστησε στον οδηγό μεγάλη προσοχή όταν θα πλησιάζαμε στο Λας Μίνας. “Είναι ο πρώτος συμπατριώτης μου που βλέπω εδώ και πολύ καιρό”, φώναξε γελώντας, “και θέλω να αντέξει τουλάχιστον ώσπου να στείλει το ρεπορτάζ στο Μπουένος Άιρες”. “Τσάου”, τον χαιρέτησα από μακριά.

Καμιά τριανταριά φωνές αποκρίθηκαν, γελώντας και κραυγάζοντας, θαρρείς και μόλις είχα δώσει τον πιο κωμικό χαιρετισμό που θα μπορούσα να σκεφτώ.

Πηγή: “Ο Τσε από τον Γκεβάρα”, Εκδόσεις Τόπος, 2008. Τίτλος πρωτότυπου: Che desde la memoria, 2004, Ocean Press.

Χόρχε Μασέτι: Συνάντηση και συνέντευξη με τον Τσε στην Σιέρρα Μαέστρα (Μέρος ‘Α)

Che Guevara with Jorge Masetti Sierra Maestra — Ο Τσε και ο Μασέτι στην Σιέρρα Μαέστρα.

Η παρακάτω συνέντευξη δώθηκε στον αργεντίνο δημοσιογράφο Χόρχε Ρικάρντο Μασέτι τον Απρίλη του 1958. Ο Μασέτι ήταν ο πρώτος αργεντίνος που έβλεπε ο Γκεβάρα μετά από πολύ καιρό. Ήταν ο δημοσιογράφος με πρωτοβουλία του οποίου αργότερα ιδρύθηκε το ειδησεογραφικό δίκτυο Prensa Latina που συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι σήμερα ως πηγή ειδήσεων από την Κούβα και τη λατινική Αμερική.

Αφηγείται ο Μασέτι.

Όταν ξύπνησα ήμουν απογοητευμένος. Είχα κοιμηθεί γαλήνια ως τις πέντε και ούτε για μια στιγμή δεν άκουσα πυροβολισμούς. Η φρουρά είχε κάν ει μια σύντομη επιδρομή, αλλά επέστρεψε αμέσως στο στρατόπεδο της μαθαίνοντας ότι ο Τσε δεν βρισκόταν στην Οτίλια και πιθανώς τους ετοίμαζε κάποια ενέδρα. […]

Ο Γκεβάρα έφτασε στις έξι. Καθώς παρατηρούσα με θαυμασμό μια ομάδα νέων, που καταπιάνονταν παραδόξως με κάτι που εγώ εδώ και πολύ καιρό είχα πάψει να κάνω, δηλαδή να πλύνουν το πρόσωπο τους, άρχισαν να εμφανίζονται απο διάφορα σημεία ομάδες ιδρωμένων ανταρτών, φορτωμένων με τον ελαφρύ γυλιό τους και τον βαρύ οπλισμό τους. Οι τσέπες ήταν φουσκωμένες από σφαίρες και τα φυσεκλίκια διασταυρώνονταν στο απροστάτευτο, απο ένα πουκάμισο δίχως κουμπιά, στέρνο.

Ήταν εκείνοι που είχαν στήσει την προηγούμενη νύχτα μια ενέδρα στον στρατό του Σάντσες Μοσκέρα και επέστρεφαν κουρασμένοι, νυσταγμένοι και φλεγόμενοι ακόμα από την επιθυμία να τα βάλουν με τις μονάδες του μισητού συνταγματάρχη. Σε λίγο ήρθε και ο Ερνέστο Γκεβάρα, καβάλα σ’ ένα μουλάρι, με τα πόδια να κρέμονται και τη γυρτή ράχη να προεκτείνεται στις κάννες μιας μπερέτας και ενός τουφεκιού με τηλεσκοπικό στόχαστρο, σαν δύο κοντάρια που στήριζαν τον σκελετό του εμφανώς μεγάλου σώματος του. Όταν το μουλάρι πλησίασε, μπόρεσα να δω ότι κρεμόταν από τη μέση του μια πέτσινη φυσιγγιοθήκη γεμάτη σφαίρες και ένα πιστόλι. Από τις τσέπες του πουκαμίσου του εξείχαν δύο περιοδικά, από τον λαιμό κρεμόταν μια φωτογραφική μηχανή και από το μυτερό πιγούνι μερικές τρίχες που λαχταρούσαν να γίνουν γενειάδα.

Κατέβηκε με όλη του την άνεση απο το μουλάρι, πατώντας το χώμα με κάτι τεράστιες και χοντροκομμένες μπότες και, καθώς με πλησίαζε, υπολόγισε ότι είχε ύψος γύρω στο ένα και εβδομήντα οκτώ και ότι το άσθμα από το οποίο υπέφερε δεν φαινόταν να του δημιουργεί το παραμικρό εμπόδιο. Ο Σορί Μαρίν έκανε τις συστάσεις μπροστά στα μάτια είκοσι στρατιωτών που ποτέ δεν είχαν δει μαζί δύο αργεντίνους και που κάπως απογοητεύτηκαν βλέποντας ότι χαιρετηθήκαμε με αρκετή τυπικότητα.

Ο περίφημος Τσε Γκεβάρα μου φάνηκε σαν ένας συνηθισμένος νεαρός αργεντίνος της μεσαίας τάξης, καθώς επίσης και σαν μια ξανανιωμένη καρικατούρα του Καντίφλας (σ.σ: μεξικανός κωμικός). Με κάλεσε να προγευματίσουμε μαζί και αρχίσαμε να τρώμε χωρίς σχεδόν να μιλάμε. Οι πρώτες ερωτήσεις ήταν, λογικά, απο εκείνον. Και, λογικά επίσης, αφορούσαν την πολιτική κατάσταση της Αργεντινής.

Οι απαντήσεις μου φάνηκε να τον ικανοποιούν και, αφού κουβεντιάσαμε για λίγο, διαπιστώσαμε ότι συμφωνούσαμε σε πολλά και πως τελικά δεν ήμασταν δύο επικίνδυνα υποκείμενα. Σύντομα κουβεντιάζαμε δίχως πολλές επιφυλάξεις – διατηρούσαμε βέβαια μερικές, σαν καλοί αργεντίνοι της ίδιας γενιάς – και αρχίσαμε να μιλάμε στον ενικό.

Ένα χωριατόπαιδο, που είχε στήσει αφτί, έκανε το Γκεβάρα να πετάξει ένα χιουμοριστικό σχόλιο για το πόσο αστείο έβρισκαν οι κουβανοί τον τρόπο της ομιλίας μας, και τα αμοιβαία γέλια μας μας ένωσαν, αμέσως σχεδόν, σε ένα διάλογο λιγόγερο συγκρατημένο. Τότε του εξήγησα τους λόγους του ταξιδιού μου στην Σιέρρα Μαέστρα. Την επιθυμία μου να ξεκαθαρίσω, πρώτα απ’ όλα στον εαυτό μου, το τι είδους επανάσταση ήταν αυτή που διαδραματίζονταν στην Κούβα εδώ και 17 μήνες – πως ήταν δυνατόν να αντέχουν για τόσο διάστημα χωρίς τη στήριξη κάποιου ξένου κράτους – γιατί ο λαός της Κούβας δεν κατάφερνε να ρίξει το Μπατίστα αν πραγματικά ήταν με τους επαναστάτες και δεκάδες ακόμα ερωτήσεις, πολλές από τις οποίες είχαν ήδη βρει, κατά την άποψη μου, απάντηση μετά το ταξίδι στην Οτίλια: έχοντας βιώσει τον τρόπο των πόλεων και το τουφεκίδι των βουνών, έχοντας δει άοπλους αντάρτες να συμμετέχουν σε ενέδρες αυτοκτονίας για να αρπάξουν ένα όπλο με το οποίο να πολεμήσουν πραγματικά , έχοντας ακούσει τους αναλφάβητους χωρικούς να εξηγούν, ο καθένας με τον τρόπο του, αλλά σαφέστατα, γιατί αγωνίζονταν, έχοντας διαπιστώσει πια ότι δεν βρισκόμουν ανάμεσα σε έναν στρατό φανατικών, που θα ανεχόταν την οποιαδήποτε συμπεριφορά των ηγετών του, αλλά ανάμεσα σε μια ομάδα αντρών με επίγνωση ότι το όποιο ξεστράτισμα από την έντιμη γραμμή, που τόσο τους έκανε περήφανους, θα σήμαινε το τέλος των πάντων και νέα ανταρσία.

Εγώ όμως, παρ’ όλα αυτά, διατηρούσα τις αμφιβολίες μου. Αρνιόμουν να αφήσω να με παρασύρει εντελώς η συμπάθειά μου προς τους αγωνιζόμενους χωρικούς, πριν διερευνήσω εξονυχιστικά τις ιδέες εκείνων που τους καθοδηγούσαν. Αρνιόμουν να δεχθώ μια για πάντα ότι κανένα αμερικάνικο κονσόρτσιουμ δεν επιχειρούσε να γίνει όψιμος υποστηρικτής του Φιντέλ Κάστρο, παρά το ότι, τα αεριωθούμενα που η βορειοαμερικανική αεροναυτική αποστολή είχε χορηγήσει στον Μπατίστα, είχαν βομβαρδίσει πολλές φορές το μέρος όπου βρισκόμουν. Η πρώτη μου συγκεκριμένη ερώτηση στον Γκεβάρα, στον νεαρό αργεντίνο γιατρό, τον ηρωϊκό κομαντάντε και επικεφαλής μιας επανάστασης, που δεν είχε την παραμικρή σχέση με την πατρίδα του, ήταν:

(Ξεκινά η συνέντευξη με τον Τσε)

Ερώτηση: Γιατί βρίσκεσαι εδώ;

(εκείνος είχε ανάψει την πίπα του και γω το τσγάρι μου και καθίσαμε αναπαυτικά, για μια συζήτηση που ξέραμε πως θα διαρκούσε. Με τον ήρεμο τόνο του, που οι κουβανοί θεωρούσαν αργεντίνικο και εγώ θα τον περιέγραφα ως ένα μείγμα κουβανέζικου και μεξικάνικου, μου απάντησε…)

Γκεβάρα: Βρίσκομαι εδώ απλώς και μόνον επειδή θεωρώ ότι ο μόνος τρόπος για να απαλλαγεί η Αμερική από δικτάτορες είναι ανατρέποντας τους. Βοηθώντας την πτώση τους με κάθε τρόπο. Και, όσο πιο άμεσος είναι, τόσο καλύτερα.

Ερώτηση: Και δεν φοβάσαι μήπως η παρέμβαση σου στα εσωτερικά ζητήματα μιας χώρας που δεν είναι η πατρίδα σου θεωρηθεί εισβολή;

Γκεβάρα: Κατ’ αρχήν, εγώ θεωρώ πατρίδα μου όχι μόνο την Αργεντινή, αλλά ολόκληρη την Αμερική. Έχω προγόνους τόσο ένδοξους όσο ο Χοσέ Μαρτί και είναι στη χώρα του ακριβώς που υπακούω στα κελεύσματα του. Δε μπορώ να καταλάβω γιατί να την αποκαλέσουν εισβολή όταν συμμετέχω προσωπικά, δίνομαι ολοκληρωτικά, προσφέρω το αίμα μου για μια υπόθεση που θεωρώ δίκαιη και παλλαϊκή, βοηθώντας ένα λαό να απαλλαγεί από μια τυραννία η οποία αποδέχεται την εισβολή μιας ξένης δύναμης που τη βοηθάει με όπλα, με αεροπλάνα, με χρήματα και με ειδικούς εκπαιδευτές. Καμιά χώρα ως τώρα δεν κατήγγειλε την αμερικανική επέμβαση στις κουβανικές υποθέσεις και καμιά εφημερίδα δεν κατηγορεί τους Γιάνκηδες ότι βοηθούν τον Μπατίστα να σφάξει τον ίδιο το λαό του. Όμως πολλοί ασχολούνται μ’ εμένα. Εγώ είμαι ο ξένος που, παρεμβαίνοντας από τα έξω, βοηθάει τους αντάρτες με τη σάρκα του και το αίμα του. Εκείνοι που προμηθεύουν τα όπλα πυροδοτώντας έναν πόλεμο στο εσωτερικό της χώρας δεν παρεμβαίνουν. Ενώ εγώ…

Ο Γκεβάρα επωφελήθηκε από την παύση για να ανάψει τη σβησμένη πίπα του. Όλα όσα είχε πει έβγαιναν απο κάτι χείλια που έμοιαζαν να χαμογελούν αδιάκοπα χωρίς την παραμικρή έμφαση, με τρόπο εντελώς απρόσωπο. Αντίθετα, εγώ ήμουν απόλυτα σοβαρός. Ήξερα πως είχα ακόμα πολλές ερωτήσεις να του υποβάλω, που τις έβρισκα ήδη γελοίες.

– Και τι γίνεται με τον κομμουνισμό του Φιντέλ Κάστρο;

Τώρα το χαμόγελο διαγράφτηκε καθαρά. Τράβηξε μια βαθιά ρουφηξιά στην πίπα του, που γουργούρισε, και μου αποκρίθηκε στον ίδιο ατάραχο τόνο με πριν:

Γκεβάρα: Ο Φιντέλ δεν είναι κομμουνιστής*. Αν ήταν, θα είχε τουλάχιστον περισσότερα όπλα. Αλλά αυτή η επανάσταση είναι αποκλειστικά κουβανέζικη. Ή, πιο σωστά, λατινοαμερικάνικη. Πολιτικά θα μπορούσα να χαρακτηρίσω τον Φιντέλ και το κίνημα του ως “επαναστατικό πατριωτισμό”. Εννοείται πως είναι αντιαμερικάνικο, στο βαθμό που οι βορειοαμερικάνοι είναι αντεπαναστάτες. Αλλά, στην πραγματικότητα, δεν διακηρύσσουμε και ούτε κάνουμε παντιέρα μας κάποιον προσηλυτιστικό αντιαμερικανισμό. Είμαστε εναντίον των ΗΠΑ – επανέλαβε με έμφαση για να το ξεκαθαρίσει εντελώς – επειδή η Βόρειος Αμερική είναι εναντίον των λαών μας.

Masetti with fidel castro sierra maestra — Ο Χ.Μασέτι (αριστερά) με τον Φιντέλ στην Σιέρρα Μαέστρα.

(* Σημείωση Guevaristas: Βρισκόμαστε στο 1958. Τόσο ο Φιντέλ όσο και ευρύτερα το Κίνημα της 26ης Ιούλη δεν έχουν δώσει ξεκάθαρα δείγματα κομμουνιστικής ιδεολογίας. Ο Τσε είχε έρθει σε επαφή με κομμουνιστές ήδη από την εποχή που βρισκόταν στη Γουατεμάλα – και γι’ αυτό είχε επικυρηχθεί ως «κομμουνιστής» απ’ το καθεστώς Μπατίστα μαζί με ορισμένους άλλους συντρόφους του κουβανέζικου αντάρτικου. Ο Φιντέλ Κάστρο έχει διηγηθεί ο ίδιος πως έγινε κομμουνιστής. Η απάντηση επομένως του Γκεβάρα στην ερώτηση που του έθεσε ο Μασέτι μπορεί να θεωρηθεί και ως προσπάθεια να προβάλει περισσότερο τα αντι-ιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά του αντάρτικου κινήματος, με σκοπό να ενώσει όσο το δυνατόν περισσότερους κουβανούς στην πάλη ενάντια στη δικτατορία του Μπατίστα και των αμερικανών υποστηρικτών του).

Γκεβάρα: Ο βασικός στόχος αυτής της ανοησίας είμαι εγώ – συνέχισε λέγοντας ο Τσε. Δεν υπήρξε Γιάνκης δημοσιογράφος που να ήρθε στα βουνά και που να μην άρχισε να με ρωτάει για τη δράση μου στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γουατεμάλα – θεωρώντας δεδομένο ότι συμμετείχα στο κομμουνιστικό κόμμα εκείνης της χώρας – απλώς και μόνον επειδή υπήρξα, αλλά και είμαι ένας ειλικρινής θαυμαστής της δημοκρατικής διακυβέρνησης του συνταγματάρχη Γιακόμπο Άρμπενς.

– Ανέλαβες κάποιο αξίωμα σε εκείνη την κυβέρνηση;

Γκεβάρα: Όχι, ποτέ, συνέχιζε να μιλάει ήρεμα, χωρίς να βγάζει την πίπα απ’ το στόμα. Αλλά, όταν σημειώθηκε η βορειοαμερικάνικη εισβολή, προσπάθησα να δημιουργήσω μια ομάδα από νέους σαν εμένα, για να αντιμετωπίσουμε τους υψηλόμισθους υπαλλήλους των μεγάλων φρουτέμπορων. Στη Γουατεμάλα ήταν αναγκαίο να συγκρουστούμε, και σχεδόν κανείς δεν συγκρούστηκε. Ήταν αναγκαίο να αντισταθούμε, και σχεδόν κανείς δεν το έκανε.

Εγώ συνέχισα να τον ακούω χωρίς να κάνω ερωτήσεις. Δεν υπήρχε λόγος, άλλωστε.

Γκεβάρα: Από εκεί το έσκασα για το Μεξικό, όταν πλέον οι πράκτορες του FBI άρχισαν να συλλαμβάνουν και να δολοφονούν απροκάλυπτα όλους όσους θεωρούσαν επικίνδυνους για την κυβέρνηση της United Fruit. Στη γη των Αζτέκων ξαναβρέθηκα με κάποιους του κινήματος της 26ης Ιουλίου που είχα γνωρίσει στη Γουατεμάλα, και γίναμε φίλοι με τον Ραούλ Κάστρο, τον μικρότερο αδελφό του Φιντέλ. Εκείνος με παρουσίασε στον αρχηγό του Κινήματος, όταν ήδη σχεδίαζαν την εκστρατεία στην Κούβα.

Καθώς η πίπα του είχε σβήσει, έκανε μια παύση για να ανάψει ένα τσιγάρο και πρόσφερε και σ’εμένα. Για να δείξω πως υπήρχα πίσω απ’ την πυκνή κουρτίνα του καπνού, τον ρώτησα πως είχε ενταχθεί στο κουβανέζικο αντάρτικο.

Πηγή: «Ο Τσε από τον Γκεβάρα», Εκδόσεις Τόπος, 2008. Τίτλος πρωτότυπου: Che desde la memoria, 2004, Ocean Press.

Η συνέντευξη του Τσε Γκεβάρα στην εκπομπή «Issues and Answers» του ABC (1964)

Η πρώτη συνέντευξη του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα στην αμερικανική τηλεόραση δώθηκε στην εκπομπή «Issues and Answers» του τηλεοπτικού δικτύου ABC. Η ανταποκρίτρια Λίζα Χάουαρντ (Lisa Howard) ταξίδεψε στην Αβάνα την άνοιξη του 1964 όπου συνάντησε τον τότε υπουργό βιομηχανίας της επαναστατικής κυβέρνησης της Κούβας. Παρακάτω παρατίθεται, μεταφρασμένα στα ελληνικά, τα πρακτικά της συνέντευξης, με τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις όπως ακριβώς δώθηκαν στη δημοσιότητα απ’ το τηλεοπτικό δίκτυο.

22 Μαρτίου 1964.

Ερώτηση: Πόσο σοβαρά επηρεάζει την κουβανική οικονομία ο αποκλεισμός (εμπάργκο) των ΗΠΑ;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Δε μπορώ να σας δώσω συγκεκριμένη εικόνα των επιπτώσεων που ο οικονομικός αποκλεισμός έχει επιφέρει στην Κούβα και, είτε το πιστεύετε η όχι, το εμπάργκο έχει και καλές και αρνητικές επιπτώσεις. Στις καλές [επιπτώσεις] είναι η ανάπτυξη της εθνικής επίγνωσης και του αγωνιστικού πνεύματος του κουβανικού λαού σε μια προσπάθεια να ξεπεράσει το γεγονός ότι [στο παρελθόν] κάθε μηχάνημα στην Κούβα ήταν κατασκευασμένο στις ΗΠΑ και πως το νησί είχε καταστεί σκουπιδότοπος μεταχειρισμένων αμερικανικών μηχανημάτων, με το αζημίωτο, κάτι που έχει διακοπεί τώρα. Αν το αναλογιστείτε αυτό μπορείτε να καταλάβετε τι έχει επιφέρει το εμπάργκο και την προσπάθεια που απαιτείται για να το αντιμετωπίσουμε. Δε μπορώ να σας δώσω στατιστικά στοιχεία. Δεν τα γνωρίζω. Αλλά ασφαλώς ο αποκλεισμός έχει επιφέρει σοβαρές δυσκολίες. Την ίδια όμως στιγμή, έχει αποτελέσει ένα καλό μάθημα για μας. Μας έμαθε πως να διαχειριστούμε την οικονομία μας στο μέλλον.

Ερώτηση: Η Ρωσία ενισχύει με μεγάλα χρηματικά ποσά στην κουβανική οικονομία κάθε μέρα. Τι θα συνέβαινε στην οικονομία του νησιού εάν αυτή η βοήθεια σταματούσε ξαφνικά;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Αυτές οι δηλώσεις περί “καθημερινής” οικονομικής βοήθειας είναι, πιστεύω, χαρακτηριστικό του αμερικανικού τρόπου σκέψης και του πως αντιλαμβάνεστε την έννοια της επένδυσης. Θα μπορούσε, πράγματι, να αντικατοπτρίζει περίπου του πως αντιλαμβάνονται οι αμερικανοί την “οικονομική βοήθεια”. Η αμερικανική βοήθεια στις χώρες της Νότιας Αμερικής τελικώς στράφηκε ενάντια στα κράτη που λάμβαναν τη βοήθεια αυτήν. Στην δική μας περίπτωση έχει υπάρξει αυτό που θα αποκαλούσαμε “οικονομική βοήθεια”, όπως η διαγραφή συγκεκριμένων εμπορικών χρεών, η χορήγηση μακροπρόθεσμων δανείων, σε μια καθαρά εμπορική βάση. Όσο για τα υπόλοιπα, έχουμε την φυσιολογική, φυσική εμπορική σχέση μεταξύ δύο χωρών. Οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον ο κύριος πελάτης εισαγωγών-εξαγωγών της Κούβας. Είναι η Σοβιετική Ένωση. Τώρα εάν, με την ερώτηση σας, θέλετε να σας πω τι θα συνέβαινε εάν η σοβιετική οικονομική βοήθεια σταματούσε, τότε μπορώ να σας απαντήσω πως η ζωή της χώρας θα παρέλυε επειδή, για παράδειγμα, το πετρέλαιο μας, όλο το πετρέλαιο που έχουμε, σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια τόνοι, εισάγονται απ’ την Σοβιετική Ένωση – αλλά αυτό δεν συνιστά βοήθεια. Αποτελεί εμπορική σχέση ανταλλαγής στη βάση της πλήρους ισότητας και πληρώνουμε γι’ αυτήν με ζάχαρη και άλλα προϊόντα.

Ερώτηση: Θα κάνατε μια εκτίμηση για το πόσο επιτυχημένος έχει αποδειχθεί ο οικονομικός αποκλεισμός εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Νομίζω ότι σχεδόν με καλείτε να διαρρεύσω απόρρητες πληροφορίες. Έχουμε αναγνωρίσει την σημασία του οικονομικού αποκλεισμού, αλλά έχουμε επίσης δηλώσει πως το εμπάργκο δεν πρόκειται να μας εμποδίσει να αναπτυχθούμε. Κυρίως όμως είναι δύσκολο να είμαι σαφής αναφορικά με αυτό και ούτε είναι σωστό. Σε τελική ανάλυση, ασχέτως των καλών σας προθέσεων, είμαστε ακόμη εχθροί. Και ο εχθρός πρέπει να γνωρίζει μόνο γενικά πράγματα αναφορικά με την άλλη πλευρά.

Ερώτηση: Η Κούβα αγόρασε πρόσφατα λεοφωρεία από το Λονδίνο. Διαπραγματεύεστε για πλοία με την Ισπανία. Αντιλαμβάνομαι πως υπάρχει κάποια οικονομικού τύπου αποστολή στην Ελβετία – αποτελεί αυτό για σας βασική αλλαγή της κουβανικής οικονομίας;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Δε νομίζω. Νομίζω υπάρχει αλλαγή στην οικονομική πολιτική ορισμένων χωρών. Έχει υπάρξει μια συγκεκριμένη διάλυση της επονομαζόμενης μονολιθικής ενότητας του ελεύθερου κόσμου. Υπάρχουν περισσότερες εμπορικές σχέσεις με την Κούβα τώρα. Η εμπορική μας αντίληψη βασίζεται πάντα στις ίδιες αρχές. Με άλλα λόγια, το εμπόρευμα είναι εμπόρευμα και πρέπει να είναι ισοβαρές και για τον αγοραστή και τον πωλητή. Και σε αυτή τη βάση έχουμε εμπορικές σχέσεις με όλον τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, ακόμη και μετά την χειροτέρευση των σχέσεων μας.

Οι ΗΠΑ έχουν εξασκήσει μεγάλη πίεση προκειμένου να απαγορεύσουν την πώληση συγκεκριμένων προϊόντων σε μας και γνωρίζετε καλά τις συζητήσεις που έγιναν επειδή η Leyland [1] μας πούλησε λεωφορεία. Αλλά στην πραγματικότητα δεν είμαστε εμείς που έχουμε αλλάξει. Συγκεκριμένα στοιχεία της διεθνούς πολιτικής έχουν αλλάξει. Δε γνωρίζω εάν αυτά σχετίζονται με εμάς. Δεν το νομίζω. Δε νομίζω ότι είμαστε και τόσο σημαντικοί.

Ερώτηση: Αισθάνεσθε ότι αυτές οι αγορές (εκ μέρους της Κούβας) αποτελούν αποτυχία του οικονομικού αποκλεισμού των ΗΠΑ;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Ναι.

Ερώτηση: Σημαντική αποτυχία;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Αυτό εξαρτάται απ’ το πως επηρρεάζει το αμερικανικό “εγώ”, τον εγωϊσμό των ΗΠΑ.

Ερώτηση: Στρατηγέ Γκεβάρα, πιστεύετε ότι οι εμπορικές σας σχέσεις με τη Δύση που υπάρχουν τώρα θα συνεχίσουν – και πιθανόν να επεκταθούν – στο προσεχές μέλλον;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Το ελπίζω. Φυσικά δεν έγκειται μόνο στις δικές μας ευχές αλλά επίσης στη θέληση των λαών με τους οποίους έχουμε σήμερα εμπορικές σχέσεις. Αλλά έχω ελπίδες πως θα συνεχιστεί και θα περάσουμε σε μια νέα εποχή αναφορικά με τις σχέσεις της Κούβας. Το γεγονός δηλαδή ότι οι χώρες της Ευρώπης έχουν αντιληφθεί την σημασία του να έχουν σχέσεις με όλες τις χώρες του κόσμου και πως η Κούβα είναι μια καλή, αξιόπιστη, σταθερή αγορά. Επομένως, όλα μας οδηγούν στο να ελπίζουμε πως αυτές οι σχέσεις θα συνεχιστούν και θα επεκταθούν στο μέλλον. Ενδιαφερόμαστε ιδιαίτερα γι’ αυτό. Έχουμε κλείσει συμφωνίες για την αγορά εργοστασιακών μονάδων με συγκεκριμένες χώρες, τη Γαλλία, τη Βρετανία, την Ιαπωνία. Αισθανόμαστε ότι στο μέλλον θα είμαστε σε θέση να κάνουμε τέτοιες συμφωνίες και με ακόμη μεγαλύτερη ασφάλεια. Διότι κατά το παρελθόν υπήρχε πάντοτε ο φόβος πως οι εμπορικές σχέσεις μπορούσαν να διακοπούν, αλλά ειδικά η Αγγλία και η Γαλλία έχουν διατηρήσει πολύ καλές σχέσεις με εμάς σε αυτόν τον τομέα. Έχουν εγγυηθεί την παροχή επιμέρους τμημάτων του εξοπλισμού που αγοράσαμε κατά την επαναστατική περίοδο.

Αυτό έχει ενισχύσει την αυτοπεποίθηση μας στην πιθανότητα να εισάγουμε νέο μηχανικό εξοπλισμό και τότε, με αυτόν τον πρώτης τάξης εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας, να χτίσουμε μια ολόκληρη σειρά βιομηχανιών τις οποίες αναπτύσουμε σήμερα.

Ερώτηση: Τι θα συνέβαινε στην κουβανική οικονομία εάν αυτό το εμπόριο με τη Δύση διακόπτονταν ξαφνικά;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Τίποτα.

Ερώτηση: Στρατηγέ Γκεβάρα, αποδεικτικά στοιχεία απ’ το εξωτερικό δείχνουν ότι το μαρξιστικό οικονομικό σύστημα απλά δεν λειτουργεί. Δεν προσφέρει πλούσια ζωή για τους ανθρώπους. Μετά από 47 χρόνια εφαρμογής του, η Σοβιετική Ένωση δε μπορεί ακόμη να θρέψει, να στεγάσει και να ντύσει επαρκώς το λαό της. Πιστεύετε ότι είναι πιθανόν το μαρξιστικό σύστημα να μην προσφέρει τα κατάλληλα κίνητρα για την ύπαρξη υψηλού επιπέδου παραγωγικότητας;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Έχετε μια τάση να κάνετε δηλώσεις υπό τη μορφή ερωτήσεων. Και πάλι, οφείλω να διαψεύσω τη δήλωση σας και έπειτα να απαντήσω στην ερώτηση. Λέτε πως έχει αποδειχθεί ότι ο μαρξισμός, ή το μαρξιστικό σύστημα, δεν προσφέρει στους ανθρώπους αυτά που χρειάζονται για να διασφαλιστεί μια καλή ζωή. Νομίζω πως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Εάν συγκρίνουμε το μέσο βιοτικό επίπεδο στις ΗΠΑ με αυτό άλλων χωρών τότε πρέπει πράγματι να παραδεχτούμε πως στις υπόλοιπες χώρες είναι χαμηλότερο. Όταν όμως μιλάτε για τον αμερικανικό τρόπο ζωής, και αυτόν του ελεύθερου κόσμου, πρέπει να λάβετε υπ’ όψη τα 200 εκατομμύρια ανθρώπων στη Λατινική Αμερική που πεθαίνουν της πείνας, που πεθαίνουν απο αρρώστιες, που η ζωή τους δεν περνάει τα 18 χρόνια, που πεθαίνουν σε παιδική ηλικία. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι συμβάλλουν στο οικονομικό μεγαλείο των Ηνωμένων Πολιτειών οι οποίες τους εκμεταλλεύονται με τον ένα η τον άλλο τρόπο. Το ίδιο συμβαίνει στην Αφρική και συνέβη επίσης στην Ασία. Ο μαρξισμός δίνει ένα τέλος σε όλα αυτά. Την στιγμή που πολιορκούμαστε απ’ τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό δε μπορούμε να προσφέρουμε στο λαό μας όλα αυτά που θα επιθυμούσαμε, όλα αυτά που θα μπορούσαμε να παρέχουμε μέχρι τώρα. Και αυτός είναι ο βασικός λόγος που οι λαοί συνεχίζουν να αγωνίζονται για την απελευθέρωση τους.

Ερώτηση: Όμως η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών γνωρίζει καλά τα προβλήματα στη Λατινική Αμερική και μέσω της Alianza [2] προσπαθεί πολύ σκληρά να ανυψώσει το βιοτικό επίπεδο των λαών σε όλο το ημισφαίριο. Εάν οι μεγαλοαστικές τάξεις συμφωνήσουν σε αγροτικές και φορολογικές μεταρρυθμίσεις και αν αυξηθεί το βιοτικό επίπεδο, το νόημα της κουβανικής επανάστασης δεν χάνει την σημασία του;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Ασφαλώς θα το έχανε αμέσως. Το μήνυμα της κουβανικής επανάστασης έχει νόημα επειδή ο Ιμπεριαλισμός μπορεί μόνο να προσφέρει χλιαρές μεταρρυθμίσεις οι οποίες δεν φτάνουν στη ρίζα των προβλημάτων. Εάν το σύνολο της Λατινικής Αμερικής απελευθερώνονταν απ’ την ιμπεριαλιστική επικυριαρχία, τότε ο ίδιος ο Ιμπεριαλισμός θα έρχονταν αντιμέτωπος με πολύ σοβαρά ζητήματα. Η βάση του Ιμπεριαλισμού είναι η κυριαρχία του στις λατινοαμερικανικές χώρες μέσω της ανισοβαρούς σχέσης, της ανταλλαγής βιομηχανικών προϊόντων για πρώτες ύλες, η υφαρπαγή θέσεων “κλειδιά” στις κυβερνήσεις μέσω εθνικών ολιγαρχιών-πιστών στα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα.

Τώρα, εάν όλα αυτά επρόκειτο να αλλάξουν, ο Ιμπεριαλισμός θα έχανε την ισχύ του. Θα αντιμετώπιζε τότε τη γενική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Με άλλα λόγια, κρίση προερχόμενη απ’ την εργατική τάξη της ίδιας της πατρίδας του. Και παρ’ ότι δεν είναι τόσο άμεση απειλή στην χώρα σας τώρα, επειδή η εκμετάλλευση των εργατικών τάξεων έχει μεταφερθεί στη Λατινική Αμερική, στην Αφρική και την Ασία, η ταξική πάλη θα στραφεί σε μια τέτοια περίπτωση στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Φυσικά το μήνυμα της κουβανικής επανάστασης θα έχανε όλη την σημασία του, αλλά δεν θα ήταν ούτε χρήσιμο πλέον, επειδή αυτό είναι ακριβώς [σ.μ: η ταξική πάλη] που επιθυμούμε για όλους της λαούς της Λατινικής Αμερικής – και από την στιγμή που αυτό θα είχε επιτευχθεί δεν θα υπήρχε περαιτέρω ανάγκη να διαδώσουμε το μήνυμα μας. Δεν θα είχε νόημα.

Ερώτηση: Επομένως, συμφωνούμε στην ανάγκη για μεταρρυθμίσεις;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Αληθινές μεταρρυθμίσεις, για την πρόσβαση των λαών στην εξουσία. Τότε συμφωνούμε.

Ερώτηση: Στρατηγέ Γκεβάρα, αισθάνεστε ότι αυτό δεν μπορεί να έρθει μέσα από μια εξελικτική διαδικασία και πρέπει να έρθει μέσω της βίας και των επαναστατικών αναστατώσεων;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Αυτό, φυσικά, έγκειται στις αντιδραστικές τάξεις. Είναι αυτές που αρνούνται να παραδώσουν την εξουσία, να παραδώσουν τα ηνία της ισχύος. Οπουδήποτε οι αντιδραστικές τάξεις επιμένουν τα κρατάνε την εξουσία, πέραν της θέλησης του συνόλου, η σπίθα θα εκραγεί και θα μπορούσε να προκαλέσει πυρκαγιά σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική και οι λαοί θα έρθουν στην εξουσία.

Ερώτηση: Στρατηγέ Γκεβάρα, από την επιτυχία της επανάστασης μέχρι τώρα, η κουβανική οικονομία, σύμφωνα με όλες τις πληφορορίες, έχει επιδεινωθεί σε κάθε τομέα. Η βιομηχανική παραγωγή, η καλλιέργεια λαχανικών, η συγκομιδή ζάχαρης η οποία πέρυσι ήταν μειωμένη στους τρεισίμισι εκατομμύρια τόνους. Πως εκτιμάτε αυτήν την οικονομική οπισθοδρόμηση;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Λοιπόν, και πάλι η ερώτηση αυτή συνιστά δήλωση. Επομένως το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει είναι η διάψευση της δήλωσης αυτής και μετά η όποια απάντηση. Λέτε ότι όλοι οι τομείς της κουβανικής οικονομίας έχουν επιδεινωθεί κατά τη διάρκεια της επαναστατικής περιόδου και σας λέω πως κάνετε λάθος. Η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε απ’ το 1959 και θα μπορούσε να έχει αυξηθεί πολύ περισσότερο εάν δεν είχε επηρρεαστεί απ’ την παραγωγή ζάχαρης η οποία, πράγματι, μειώθηκε. Η βιομηχανική παραγωγή έχει αυξηθεί με ετήσιο ρυθμό 7% και, φυσικά, χωρίς να μετράμε τη ζάχαρη. Και η αύξηση για το 1963, και οι εκτιμήσεις για το 1964, δείχνουν ακόμη υψηλότερο ρυθμό. Για το 1963, έφτασε το 10% και οι προβλέψεις για το 1964 είναι ακόμη υψηλότερες, όπως και παραγωγή ζάχαρης θα αυξηθεί επίσης.

Ερώτηση: Στρατηγέ Γκεβάρα, όταν πολεμούσατε στους λόγους της Σιέρρα Μαέστρα είχατε προβλέψει ότι η επανάσταση θα γινόταν τόσο ριζοσπαστική;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Διαισθητικά το ένιωσα. Φυσικά, η πορεία και η βίαιη ανάπτυξη της επανάστασης δε μπορούσε να προβλεφθεί. Ούτε ο μαρξιστικός-λενινιστικός χαρακτήρας αυτής μπορούσε να προβλεφθεί. Είχαμε μια, λίγο έως πολύ, ασαφή ιδέα για το πως θα λύσουμε τα προβλήματα που ξεκάθαρα ταλαιπωρούσαν τους χωρικούς που πολεμούσαν μαζί μας και τα προβλήματα που εντοπίσαμε στις ζωές των εργατών. Αλλά θα έπαιρνε πάρα πολύ χρόνο να σας αφηγηθώ την όλη διαδικασία μεταμόρφωσης της ιδεολογίας μας.

Ερώτηση: Στις ΗΠΑ υπάρχει η πεποίθηση ότι ο Στρατηγός Γκεβάρα ήταν ένας εκ των πλέον ριζοσπαστών της επανάστασης και μετατόπισε (πολιτικά) τον Δρ. Κάστρο προς τα αριστερά. Αυτό που συνέβη εδώ ήταν εν μέρει ότι είχε προσχεδιάσει. Το δέχεται ή το αρνείται αυτό;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Για μεγάλο διάστημα, στις ΗΠΑ και σε πολλές άλλες χώρες, μου έχουν κάνει την τιμή να θεωρούμαι ο εγκέφαλος της επανάστασης, ο ψυχρός υπολογιστής, ο αριστεριστής, η ισχύς πίσω απ’ την εξουσία. Λοιπόν, σε προσωπικό επίπεδο δεν θα με ενοχλούσε, αλλά η ειλικρίνεια μου ως επαναστάτη, η έμφυτη μετριοφροσύνη και ειλικρίνεια με οδηγούν στο να εξομολογηθώ πως ο κορυφαίος αριστερός στην Κούβα είναι ο Φιντέλ Κάστρο και πως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις ΗΠΑ στην Κούβα είναι ο Φιντέλ και όχι εγώ.

Ερώτηση: Στους λόφους της Σιέρρα Μαέστρα, όταν ο Φιντέλ Κάστρο δήλωσε ότι δεν είναι κομμουνιστής, πιστέψατε ότι δεν ήταν κομμουνιστής και δεν επρόκειτο να γίνει;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Γνώριζα ότι δεν ήταν κομμουνιστής, αλλά πιστεύω πως επίσης γνώριζα ότι θα γινόταν κομμουνιστής. Όπως ακριβώς ήξερα, εκείνη την στιγμή, ότι δεν ήμουν και γω κομμουνιστής αλλά θα γινόμουν ένας μέσα σε σύντομο διάστημα – και πως η φυσική συνέχεια της επανάστασης θα μας οδηγούσε όλους στο μαρξισμό-λενινισμό. Δε μπορώ να πω ότι ήταν καθαρή, συνειδητή γνώση, αλλά ήταν διαίσθηση, το αποτέλεσμα προσεκτικής εκτίμησης της συμπεριφοράς των ΗΠΑ και ο τρόπος που η χώρα σας έδρασε εκείνη την εποχή εναντίον μας και υπέρ του Μπατίστα.

Ερώτηση: Εάν συνέβαινε κάτι στον Φιντέλ Κάστρο, ποιά πιστεύετε θα ήταν η μοίρα της κουβανικής επανάστασης και ποιός θα αναλάμβανε τα ηνία της ισχύος εδώ;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Απ’ την ερώτηση της συμπεραίνω ότι αναφέρεστε σε περίπτωση που του συνέβαινε κάτι βίαιο. Δε μπορούμε να αρνηθούμε ότι θα ήταν ένα πολύ σοβαρό χτύπημα στην κουβανική επανάσταση. Ο Φιντέλ είναι ο ηγέτης μας, αδιαμφισβήτητος και αδιαφιλονίκητος. Έχει υπάρξει ο αληθινός οδηγός μας μέσα απο μια σειρά πολύ πολύ δύσκολων περιστάσεων που η Κούβα είχε να αντιμετωπίσει, και σε αυτές τις στιγμές απέδειξε το ηγετικό του ανάστημα ως διεθνούς κύρους ηγέτης. Δε νομίζω ότι κάποιος απο εμάς έχει το ηγετικό του ανάστημα, αλλά έχουμε αποκτήσει επαναστατική εμπειρία πολεμώντας στο πλευρό του. Γίναμε αυτό που γίναμε πηγαίνοντας στο ίδιο “σχολείο” με αυτόν, ένα σχολείο κουράγιου, τόλμης, θυσίας, της αποφασιστικότητας να υπερασπιστούμε τις αρχές μας, της ανάλυσης διαφορετικών προβλημάτων. Και πιστεύω πως όλοι μαζί θα μπορούσαμε, να βαδίσουμε ακόμη και αν συνέβαινε κάτι σ’αυτόν.

Τώρα, αναφορικά με το ποιός θα τον αντικαθιστούσε, αυτό είναι κάτι που θα έπρεπε να συζητηθεί τότε. Κανένας απο μας δεν έχει αυτού του είδους την πολιτική φιλοδοξία αλλά, λογικά, ο αδελφός του Ραούλ (θα τον αντικαθιστούσε), όχι επειδή είναι αδελφός του, αλλά για τα ίδια του τα προσόντα – είναι ο αναπληρωτής πρωθυπουργός και επομένως θα ήταν ο πλέον κατάλληλος μεταξύ υμών ώστε να ακολουθήσει το ίδιο μονοπάτι της κουβανικής επανάστασης.

Ερώτηση: Στρατηγέ Γκεβάρα, ο Δρ.Κάστρο συχνά εκφράζει την επιθυμία του να ομαλοποιηθούν οι σχέσεις μεταξύ Κούβας και ΗΠΑ. Επιθυμείτε εσείς τέτοια ομαλοποίηση των σχέσεων;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Εάν βασίζεται σε αρχές, ναι. Και πιθανόν εγώ [να το επιθυμώ] περισσότερο απο κάθε άλλον επειδή η βιομηχανία είναι αυτή που πλήττεται περισσότερο απ’ τον οικονομικό αποκλεισμό. Η βιομηχανία και οι μεταφορές είναι ίσως οι τομείς της παραγωγής που έχουν πληγεί περισσότερο απ’ το εμπάργκο. Οι μεταφορές έχουν, λίγο έως πολύ, απελευθερωθεί απ’ τον αποκλεισμό αλλά όχι και η βιομηχανία και επομένως, στη βάση αρχών και πλήρους ισότητας, η ομαλοποίηση των σχέσεων θα ήταν ιδανική για μας.

Ερώτηση: Είστε αισιόδοξος για την πιθανότητα ομαλοποίησης των σχέσεων Κούβας και Ηνωμένων Πολιτειών;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Νομίζω πως είναι δύσκολο να απαντήσω. Παρακολουθούμε. Περιμένουμε. Ετοιμαζόμαστε για όποιον δρόμο κι’ αν ακολουθηθεί, οτιδήποτε κι’ αν συμβεί. Είναι κάτι που εξαρτάται από μια σειρά περιστάσεων. Εξαρτάται απ’ το πως η αμερικανική κυβέρνηση είναι σε θέση να υπολογίσει την κατάσταση διεθνώς. Μέχρι στιγμής η κυβέρνηση σας δεν έχει δώσει σαφή εικόνα ότι γνωρίζει πως να υπολογίσει τον συσχετισμό δυνάμεων παγκοσμίως και επομένως δεν υπάρχει ξεκάθαρη ιδέα για την πλήρη ομαλοποίηση [των σχέσεων].

Ερώτηση: Τι θα επιθυμούσατε να κάνουν οι ΗΠΑ αναφορικά με την Κούβα;

ΓΚΕΒΑΡΑ: Είναι πολύ δύσκολο να σας δώσω σαφή απάντηση. Είναι κάπως μη ρεαλιστική, ως ερώτηση. Ίσως η πιο ειλικρινής και υποκειμενική απάντηση θα ήταν η εξής: Τίποτα. Τίποτα απολύτως. Τίποτα για μας ή εναντίον μας. Απλά να μας αφήσουν ήσυχους.

Λίζα Χάουαρντ: Σας ευχαριστώ πάρα πολύ Στρατηγέ Γκεβάρα.

Υποσημειώσεις:

[1] Leyland: Βρετανική εταιρεία κατασκευής οχημάτων, λεωφορείων και τρόλλεϋ με την επωνυμία Leyland Motors. Ιδρύθηκε το 1896, εθνικοποιήθηκε το 1975 και εντάχθηκε στην εταιρεία Rover το 1986.

[2] Alianza para el Progresso: «Συμμαχία για την ειρήνη», εμπνεύσεως του αμερικανού προέδρου Τζων Φ. Κέννεντι το 1961. Στόχος της, σύμφωνα με τις ΗΠΑ, ήταν η επέκταση των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Λατινικής Αμερικής.

Πηγή: American Broadcasting Corporation, Μετάφραση & Επιμέλεια: Νικόλαος Μόττας/Guevaristas.

Κούβα και ΗΠΑ: Συνέντευξη του Τσε Γκεβάρα στο Monthly Review

Οι παρακάτω ερωτήσεις υποβλήθηκαν στον Κομαντάντε Γκεβάρα από τον Λίο Χάμπερμαν, για λογαριασμό του περιοδικού Monthly Review, κατά τη διάρκεια της εισβολής στον Κόλπο των Χοίρων (Απρίλιος ’61). Οι απαντήσεις δόθηκαν στο τέλος του Ιουνίου του 1961.

1. Οι σχέσεις της Κούβας με τις ΗΠΑ έχουν φτάσει στο χείλος του γκρεμού ή υπάρχει ακόμα η πιθανότητα να βρεθεί συμβιβαστική λύση;

Η ερώτησή σας έχει δύο απαντήσεις: μια πρώτη, την οποία μπορούμε να ορίσουμε ως “φιλοσοφική”, και μια δεύτερη, “πολιτική”. Η φιλοσοφική απάντηση είναι ότι οι επιθετικές διαθέσεις του βορειοαμερικάνικου μονοπωλιακού καπιταλισμού και η ταχύτατη μεταλλαγή του προς το φασισμό καθιστά οποιουδήποτε είδους συμφωνία αδύνατη. Και οι σχέσεις μας αναγκαστικά θα παραμείνουν τεταμένες ή θα χειροτερέψουν μέχρι την τελική καταστροφή του ιμπεριαλισμού. Η άλλη, η πολιτική απάντηση, διαβεβαιώνει ότι δεν είμαστε εμείς υπαίτιοι για τις κακές σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, και ότι, όπως έχουμε πολλές φορές αποδείξει, τελευταία φορά μάλιστα μετά την ήττα τους κατά την απόβαση στην Ακτή του Γκιρόν, είμαστε έτοιμοι για οποιουδήποτε είδους συμφωνία ως ίσος προς ίσον με την κυβέρνηση των ΗΠΑ.

2. Οι ΗΠΑ θεωρούν υπεύθυνη την Κούβα για τη ρήξη των μεταξύ τους σχέσεων ενώ η Κούβα κατηγορεί τις ΗΠΑ. Ποιο μερίδιο ευθύνης, κατά τη γνώμη σας, μπορεί να αποδοθεί δίκαια σε σας; Εν ολίγοις, τι λάθη έχετε κάνει στους χειρισμούς σας όσον αφορά τις σχέσεις σας με τις ΗΠΑ;

Πολύ λίγα, πιστεύουμε. Πιθανόν σε τυπικά ζητήματα. Αλλά έχουμε την ακλόνητη πεποίθηση ότι έχουμε ενεργήσει για λογαριασμό μας με δίκαιο τρόπο, και ότι έχουμε προστατέψει τα συμφέροντα του λαού μας σε κάθε μας ενέργεια. Το πρόβλημα είναι ότι τα συμφέροντά μας, δηλαδή αυτά του λαού μας, και τα συμφέροντα των βορειοαμερικάνικων μονοπωλίων βρίσκονται σε σύγκρουση.

3. Αν υποθέσουμε ότι οι ΗΠΑ αποφασίσουν να τσακίσουν την κουβανέζικη επανάσταση, ποιες είναι οι πιθανότητες να λάβουν βοήθεια από τον Οργανισμό Αμερικάνικων Κρατών;

Τα πάντα εξαρτώνται από το τι εννοούμε με τη λέξη «τσακίσουν». Αν σημαίνει τη βίαιη καταστροφή του επαναστατικού καθεστώτος με την – άμεση δε – βοήθεια του Οργανισμού Αμερικάνικων Κρατών, πιστεύω ότι υπάρχει πολύ μικρή πιθανότητα, επειδή η ιστορία δεν γίνεται να αγνοηθεί. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής κατανοούν την αξία της έμπρακτης αλληλεγγύης μεταξύ των φιλικών χωρών, και δεν θα ρίσκαραν μια τόσο ριζική στροφή στην πολιτική τους.

4. Στις διεθνείς της σχέσεις, η Κούβα συντάσσεται με το μπλοκ των αδέσμευτων ή των Σοβιετικών;

Η Κούβα συντάσσεται με το δίκαιο. Ή, όντες λιγότερο απόλυτοι, με αυτό που αντιλαμβάνεται ως δίκαιο. Δεν ασκούμε πολιτική με μπλοκ, γι’ αυτό δεν μπορούμε να συνταχθούμε με το μπλοκ των αδέσμευτων, και για τον ίδιο λόγο, δεν ανήκουμε στο σοσιαλιστικό μπλοκ. Αλλά οπουδήποτε προκύψει ζήτημα υπεράσπισης του δικαίου, εκεί θα δώσουμε την ψήφο μας – ακόμα και συντασσόμενοι με τις ΗΠΑ, αν ποτέ αυτή η χώρα αναλάβει το ρόλο του υπερασπιστή του δικαίου.

5. Ποιο είναι το μεγαλύτερο εσωτερικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Κούβα;

Είναι δύσκολο να αξιολογηθούν τα προβλήματα επακριβώς. Μπορώ να αναφέρω αρκετά: το μιλιταριστικό πνεύμα που υπάρχει ακόμα στην κυβέρνηση· η απουσία κατανόησης εκ μέρους ορισμένων κομματιών του λαού της ανάγκης για θυσίες· η έλλειψη ορισμένων πρώτων υλών για τη βιομηχανία και κάποιων μη διαρκών καταναλωτικών αγαθών, που έχουν ως αποτέλεσμα αναπόφευκτες θυσίες· η αβεβαιότητα όσον αφορά το πότε θα λάβει χώρα η επόμενη ιμπεριαλιστική επίθεση· η αρρυθμία στην παραγωγή που προκλήθηκε από τη γενική επιστράτευση. Αυτά είναι μερικά από τα προβλήματα που μας απασχολούν κατά περιόδους, αλλά, αντί να μας φέρνουν σε αμηχανία, μας βοηθούν να εθιστούμε στις δυσκολίες του αγώνα.

6. Πώς εξηγείτε τον ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό Κουβανών αντεπαναστατών και τη λιποταξία τόσο πολλών πρώην επαναστατών;

Οι επαναστάσεις δρουν κατά κύματα. Όταν ο κ. Χάμπερμαν έκανε αυτή την ερώτηση, πιθανό να ήταν ακριβής, αλλά σήμερα οι αντεπαναστάτες είναι λιγότεροι απ’ ότι πριν την απόβαση στην Ακτή του Γκιρόν. Η αντεπαναστατική επίθεση κλιμακωνόταν με αργό ρυθμό μέχρι που έφτασε στο αποκορύφωμά της στην Ακτή του Γκιρόν. Τότε ηττήθηκε και έπεσε αυτόματα στο μηδέν. Τώρα που προσπαθεί ξανά να σηκώσει κεφάλι και να καταφέρει νέα πλήγματα, ο σκοπός μας είναι να τσακίσουμε τους αντεπαναστάτες.

Οι λιποταξίες περισσότερο ή λιγότερο εξεχουσών προσωπικοτήτων οφείλονται στο γεγονός ότι η σοσιαλιστική επανάσταση άφησε πίσω της τους καιροσκόπους, τους φιλόδοξους και τους δειλούς και τώρα προχωρά μπροστά προς ένα νέο καθεστώς απαλλαγμένο από αυτή την κατηγορία σκουληκιών.

7. Μπορούν οι χώρες της Λατινικής Αμερικής να λύσουν τα προβλήματά τους διατηρώντας το καπιταλιστικό σύστημα, ή πρέπει να ακολουθήσουν το μονοπάτι του σοσιαλισμού όπως έχει κάνει η Κούβα;

Για μας είναι βασικό ότι πρέπει να ακολουθήσουν το δρόμος της σοσιαλιστικής επανάστασης, να καταργήσουν την εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο, να αναλάβει το κράτος τον οικονομικό σχεδιασμό, και κάθε είδους κοινωνική πρόνοια να τεθεί στην υπηρεσία της κοινότητας.

8. Οι ατομικές ελευθερίες, δυτικού τύπου, έχουν τελειώσει οριστικά με την κυβέρνησή σας στην εξουσία;

Αυτό εξαρτάται από το για τι ατομικά δικαιώματα μιλάμε – το ατομικό δικαίωμα, για παράδειγμα, των λευκών να αναγκάζουν τους νέγρους να κάθονται στο πίσω μέρος ενός λεωφορείου· το δικαίωμα των λευκών να κρατάνε τους νέγρους μακριά από μια παραλία ή να τους έχουν αποκλείσει από μια συγκεκριμένη λωρίδα της· το δικαίωμα της Κου Κλουξ Κλαν να δολοφονεί οποιονδήποτε νέγρο κοιτάξει μια λευκή γυναίκα· το δικαίωμα ενός Φόμπους με μια λέξη, ή ίσως το δικαίωμα ενός Τρουχίγιο, ενός Σομόζα, ενός Στρόεσνερ ή ενός Ντουβαλιέρ. Σε κάθε περίπτωση, θα χρειαζόταν να οριστεί η έννοια «ατομικά δικαιώματα» με μεγαλύτερη ακρίβεια, για να ξέρουμε αν περιλαμβάνει και το δικαίωμα να καλωσορίζουμε εκστρατείες αντιποίνων που εξαπολύει μια χώρα στο βορρά.

9. Σε τι είδους πολιτικό σύστημα προσβλέπετε για την Κούβα αφού παρέλθει η παρούσα ειδική περίοδος αναδιοργάνωσης και ανασυγκρότησης;

Σε γενικές γραμμές μπορεί να ειπωθεί ότι μια πολιτική δύναμη η οποία επαγρυπνεί για τις ανάγκες της πλειοψηφίας του λαού πρέπει να βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με το λαό και να ξέρει πώς να εκφράσει αυτό που ο ίδιος, μέσω της πολυφωνίας του, μόνο να υποδείξει μπορεί. Το πώς θα το επιτύχουμε αυτό είναι ένα πρακτικό καθήκον που θα μας πάρει κάποιο χρόνο. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η παρούσα επαναστατική περίοδος πρέπει να συνεχιστεί για ορισμένο χρονικό διάστημα ακόμα, και δεν είναι εφικτό να μιλάμε για δομική ανασυγκρότηση ενόσω η απειλή πολέμου στοιχειώνει το νησί μας.

Monthly Review, 1961, Volume 13, Issue 05 (September) / Cuba and the U.S.

Μετάφραση στα ελληνικά: http://parakatathiki.blogspot.com.

Συνέντευξη με τον Τσε: Περί εθνικής κυριαρχίας και οικονομικής ανεξαρτησίας

Αποσπάσματα συνέντευξης του Υπουργού Βιομηχανίας της επαναστατικής κυβέρνησης της Κούβας Ερνέστο Τσε Γκεβάρα στο δημοσιογράφο Μαριάνο Γκαρρέτα. Πηγή της συνέντευξης είναι η ιστοσελίδα του Κομμουνιστικού Κόμματος του Περού «Patria Roja».

Κούβα. 20 Μαρτίου 1960.

Ακόμη θυμάμαι αυτό το απόγευμα, έχοντας αναλάβει την ευθύνη να πάρω συνέντευξη απ’ τον Υπουργό Βιομηχανίας, Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Ένα ζεστό απόγευμα στο νησί. Χτυπώ την πόρτα της κατοικίας του υπουργού και οι συνεργάτες του με οδηγούν ευγενικά σε αυτόν.

Υπήρχε ησυχία, αλλά με το ίδιο πνεύμα όπως πάντα. Στο χέρι του είχε ένα πούρο. Με χαιρέτησε θερμά και ξεκινήσαμε τη συνέντευξη.

– Κύριε Υπουργέ, πάντα αναφέρεστε στους όρους της πολιτικής κυριαρχίας (soberanía política) και οικονομικής ανεξαρτήσιας (independencia económica). Εξηγήστε αυτούς τους όρους.

– Οι ορισμοί είναι πάντα ατελείς, πάντα τείνουν να «παγώνουν» τους όρους απονεκρώνοντας τους, αλλά καλό είναι τουλάχιστον να δώσουμε μια γενική ιδέα αυτό των δύο δίδυμων όρων. Ένα από τα καθήκοντα μας είναι να εξηγήσουμε την τεράστια σπουδαιότητα του ζητήματος της πολιτικής κυριαρχίας και οικονομικής ανεξαρτησίας και την στενή σχέση των δύο αυτών όρων. Μπορεί ένας εκ των δύο (όρων), όπως συνέβη κάποτε στην Κούβα, να προηγηθεί του άλλου αλλά σίγουρα θα συμβαδίσουν μαζί κάποια στιγμή, όπως στην περίπτωση της Κούβας η οποία έλαβε την πολιτική της ανεξαρτησία και σύντομα αφοσιώθηκε στο να πετύχει και την οικονομική αυτοτέλεια της.

– Όταν μιλάτε γιά «βασιλιάδες χωρίς στέμμα» στους λόγους σας, τι εννοείτε;

– Βασιλιάδες χωρίς στέμμα είναι τα μονοπώλια, οι πραγματικοί κυρίαρχοι ολόκληρων χωρών και, κάποιες φορές, ηπείρων, όπως συμβαίνει σήμερα στην αφρικανική ήπειρο, στο μεγαλύτερο μέρος της Ασίας και δυστυχώς, στην Αμερική μας.

– Πόσο σημαντικά είναι τα μονοπώλια;

– Η σημασία των μονοπωλίων είναι τεράστια, τόσο μεγάλη που αρνείται την πολιτική ισχύ των πολλών της δημοκρατίας μας – Εννοώ ότι η πολιτική κυριαρχία είναι ένας όρος που δε βρίσκεται στα λεξικά, αλλά πρέπει να την αναζητήσουμε λίγο περισσότερο βρίσκοντας τη ρίζα της.

– Τι εννοείτε λέγοντας εθνική κυριαρχία;

– Εθνική κυριαρχία σημαίνει, πρώτα απ’ όλα, το δικαίωμα μιάς χώρας να μην δέχεται εξωτερικές παρεμβάσεις στα εσωτερικά της. Το δικαίωμα ενός λαού να εκλέγει την κυβέρνηση του και να επιλέγει τον τρόπο ζωής που του ταιριάζει περισσότερο, κάτι που εξαρτάται από τη θέληση και μόνο των ανθρώπων που αποφασίζουν την αλλαγή η όχι των κυβερνήσεων. Αλλά όλες αυτές οι έννοιες της πολιτικής κυριαρχίας, εθνικής κυριαρχίας είναι ψεύτικες εάν δε συνοδεύονται από οικονομική ανεξαρτησία.

– Πότε η Κούβα θα είναι ολοκληρωτικά ανεξάρτητη;

– Η Κούβα θα είναι ανεξάρτητη όταν θα έχει αναπτύξει όλες τις δυνατότητες της, (εκμεταλλευόμενη) τον εθνικό παραγωγικό της πλούτο και όταν θα έχει εξασφαλίσει, μέσω εμπορικών συμφωνιών, ότι καμιά μονομερής ενέργεια ξένης δύναμης δεν θα σταματήσει αυτήν τη διαδικασία. […]

– Η 1η Ιανουαρίου 1959 είναι πολύ σημαντική ημερομηνία για τον κουβανικό λαό….

– Αυτή ήταν μια μέρα που καθιερώνεται όλο και περισσότερο ως το ξεκίνημα όχι μόνο μιάς ανεπανάληπτης χρονιάς στην ιστορία της Κούβας, αλλά ως το ξεκίνημα μιας (νέας) εποχής. Αυτή η ημερομηνία συνοψίζει τους αγώνες ολόκληρων γενεών κουβανών από τη διαμόρφωση της εθνικής ανεξαρτησίας της χώρας. Αλλά είναι επίσης η ημερομηνία γέννησης μιάς πραγματικής πολιτείας, ελεύθερης και αυτοκυρίαρχης,

– Ποιός ήταν ο κύριος στόχος της Επανάστασης;

– Ο βασικός στρατηγικός στόχος της Επανάστασης ήταν η καταστροφή της επτάχρονης αιμοβόρας τυραννίας επί του κουβανικού λαού. Αλλά, παρ’ όλα αυτά, η επανάσταση μας είναι μιά συνειδητή επανάσταση, που γνωρίζει ότι η πολιτική αυτοκυριαρχία είναι στενά συνδεδεμένη με την οικονομική αυτοτέλεια. Αυτή η Επανάσταση σκοπεύει στην ξερίζωση της αδικίας.

– Ποιοί είναι οι σημερινοί στόχοι της επαναστατικής κυβέρνησης;

– Οι στόχοι μας σήμερα είναι η επιτυχία της αγροτικής μεταρρύθμισης που θα αποτελέσει τη βάση για τη βιομηχανοποίηση της χώρας και την ποικιλοποίηση των εξωτερικών εμπορικών σχέσεων, την αύξηση του βιοτικού επιπέδου του κουβανικού λαού.

– Πως θα γίνει αυτό; Ποιός είναι ο δρόμος;

– Το μονοπάτι γιά την οικονομική μας απελευθέρωση είναι η νίκη επί των μονοπωλίων, των αμερικανικών πιό συγκεκριμένα. Ο έλεγχος της οικονομίας μιάς χώρας από μια άλλη αναμφιβόλως τη μειώνει και την περιορίζει.

Ένα άλλο βήμα του απελευθερωτικού μας αγώνα: το χτύπημα ενάντια στο μονοπώλιο του ξένου εμπορίου. Απ’ όλες τις υπογεγραμμένες συμφωνίες μας σημαντικότερη είναι αυτή με την Σοβιετική Ένωση.

– Αποτελεί η Κούβα παράδειγμα για τις Λατινοαμερικανικές χώρες;

– Είναι το παράδειγμα που φοβούνται οι ιμπεριαλιστές και αποικιοκράτες αμερικανοί. Θέλουν να μας συντρίψουν (οι ΗΠΑ) διότι αποτελούμε «σημαία» γιά την Αμερική και επιθυμούν να εφαρμόσουν μια καινούργια εκδοχή του δόγματος Μονρόε

Μαριάνο Γκαρρέτα.

Συνέντευξη της Αλέιδα Γκεβάρα στο «Ριζοσπάστη»

Συνέντευξη στο Γιώργο Μουσγά. Μετάφραση από τη Δέσποινα Μάρκου.

«Είμαι γιατρός στο παιδιατρικό νοσοκομείο Ουίλιαμ Σολέρο της Κούβας. Είμαι 40 χρονών και έχω δυο κόρες. Είμαι μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας και υπήρξα διεθνίστρια γιατρός. Δούλεψα δυο χρόνια στη Νικαράγουα και ένα χρόνο στην Αγκόλα». Αυτή είναι η ιστορία της ζωής της όπως λέει η ίδια η Αλέιδα Γκεβάρα – Μαρτς, που βρέθηκε στη χώρα μας με αφορμή το Ευρωπαϊκό Συνέδριο Αλληλεγγύης προς την Κούβα που έγινε στη Θεσσαλονίκη στις 13-14 Οκτώβρη 2001.

Οι διαλέξεις της τράβηξαν το ενδιαφέρον του Τύπου ενώ σε αρκετές περιπτώσεις κλήθηκε να σχολιάσει ή να συγκρίνει τον πατέρα της με τον Μπιν Λάντεν. Χωρίς περιστροφές χαρακτήρισε ανόητες τέτοιες συγκρίσεις και τις θεώρησε προσβολή τόσο για τον ίδιο τον Τσε αλλά και ασέβεια για τους αραβικούς λαούς, που σέβονται τον πατέρα της. Κάθε φορά θύμιζε τη θέση της Κούβας ότι είναι κατά της τρομοκρατίας συμπληρώνοντας: «Εμείς υπήρξαμε θύματα τρομοκρατίας και βιολογικού πολέμου και δε θέλουμε να υποστούν το ίδιο κι άλλοι λαοί». Και τόνιζε: «Λέμε και ΟΧΙ στον πόλεμο γιατί είναι άδικος και βάναυσος και δεν μπορεί να διαλύσει έναν πολιτισμό και ένα λαό».

Η συζήτηση με την Αλ. Γκεβάρα – Μαρτς ξεκίνησε με τα «Ερνεστάκια», μια μπριγάδα παιδιών στην ανατολική Κούβα, που την επισκέπτεται συχνά. Σε αυτή την μπριγάδα μπορούν να πάρουν μέρος οι καλύτεροι μαθητές. Οταν τελειώνουν τα μαθήματά τους πηγαίνουν εθελοντικά και μαζεύουν καφέ. «Μια μέρα ήρθε μια πιτσιρίκα και με ρώτησε: «Θα θυμώσεις αν σου πω ότι ο μπαμπάς σου είναι και δικός μου μπαμπάς;» Της απάντησα λοιπόν: «Ασφαλώς και δε θυμώνω καθόλου γι’ αυτό. Αντίθετα χαίρομαι που τον μοιράζομαι μαζί σου». Και εκείνη μου απάντησε: «Εγώ πάντα λέω ότι είναι και δικός μου πατέρας». Είναι πραγματικά μια πολύ μεγάλη αγάπη που έχουν τα παιδιά στον Τσε».

ΕΡ: Εχει εξατμιστεί το άρωμα της Επανάστασης για τους νέους της Κούβας;

ΑΛΕΙΔΑ: Οχι γιατί ακριβώς γι’ αυτό δουλεύουμε. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε μια διαδικασία για το ανέβασμα του πολιτιστικού επιπέδου του λαού, προσπαθώντας να βρούμε τρόπους επικοινωνίας με τους πιο νέους ανθρώπους. Κάναμε πραγματικά μια πολύ μεγάλη επένδυση και καταφέραμε να κλείσουμε μια συμφωνία με την Κίνα για να αγοράσουμε βίντεο και τηλεοράσεις έτσι ώστε σε όλα ανεξαιρέτως τα σχολεία να υπάρχει μια τηλεόραση για είκοσι ή τριάντα παιδιά. Γύρω στο μεσημέρι η κουβανική τηλεόραση έχει ένα ειδικό πρόγραμμα για τα παιδιά.

Αυτό κάνει και τα μαθήματα πιο ενδιαφέροντα και αρέσει και στο παιδί. Πρόσφατα κάναμε και μια αγορά κομπιούτερ νέας γενιάς έτσι σε όλα τα σχολεία της χώρας να υπάρχουν κομπιούτερς και τα παιδάκια των πέντε χρονών απ’ το νηπιαγωγείο να μπορούν να μάθουν κομπιούτερ. Στα πιο απομακρυσμένα μέρη έχουν δημιουργηθεί κέντρα κομπιούτερ, έτσι ώστε μικρά παιδιά και νεολαίοι να μπορούν να πάνε και να ασχολούνται με τα κομπιούτερ. Απ’ την άλλη μεριά γίνεται μεγάλη κοινωνική δουλιά με τους νέους που έχουν προετοιμαστεί και διαπαιδαγωγηθεί γι’ αυτό, ώστε να εντοπίζουν πού υπάρχουν τα κοινωνικά προβλήματα και να ξέρει το κράτος από πού να ξεκινήσει για την επίλυση αυτών των προβλημάτων. Ετσι ώστε οι νέοι άνθρωποι ή οι έφηβοι να μην έχουν κακή κοινωνική συμπεριφορά.

Είναι μια πραγματικά φιλόδοξη δουλιά που αρχίσαμε να κάνουμε και που δίνει αποτελέσματα. Απ’ τη μια μεριά δίνεις δυνατότητες να αναπτυχθούν τα παιδιά και απ’ την άλλη προσπαθείς να βοηθήσεις τις οικογένειες εκείνες που έχουν ανάγκες, έτσι ώστε στην κοινωνία μας να έχουν όλοι το ίδιο κοινωνικό επίπεδο. Αυτό δεν το έχουμε καταφέρει τελείως αλλά δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση.

Το βασικό είναι να δίνουμε κίνητρα στους νέους για να δουλεύουν και να νιώθουν χρήσιμοι, να τους προετοιμάζουμε και να τους διαπαιδαγωγούμε στον πολιτιστικό τομέα ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν οτιδήποτε γίνεται στον κόσμο. Ετσι καταφέρνουμε να συνειδητοποιηθεί ο κόσμος. Είναι βεβαίως μια καθημερινή δουλιά που δεν πρέπει να σταματάει ποτέ. Βελτιώσαμε κάποια πράγματα και την άλλη μέρα ανακαλύπτουμε ότι υπάρχουν και άλλα πράγματα που πρέπει να βελτιώσουμε. Η προσπάθεια είναι συνεχής.

Υπάρχει όμως ένα πολύ σοβαρό ενδιαφέρον απ’ το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας και από την κυβέρνηση της χώρας έτσι ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος να χάσουν οι νέοι το ενδιαφέρον τους για την επανάσταση.

ΕΡ: Σε ποια κατάσταση βρίσκεται η Κούβα, καθώς συνεχίζεται ο αποκλεισμός από τις ΗΠΑ;

ΑΛΕΙΔΑ: Αυτή τη στιγμή η Κούβα έχει οικονομικές ελλείψεις. Επίσης ο πόλεμος και όλο αυτό το στρατιωτικό θέμα που έχει ξεκινήσει στο Αφγανιστάν είχε ήδη την επίδρασή του και στην Κούβα.

ΕΡ: Πώς έγινε αυτό;

ΑΛΕΙΔΑ: Μειώθηκε ο τουρισμός, καθώς ο κόσμος φοβάται να ταξιδέψει με αεροπλάνο. Αυτή η εξέλιξη δημιουργεί ελλείψεις στην οικονομία μας. Εχουμε ήδη ελλείψεις στα φάρμακα, στα τρόφιμα και στα ρούχα. Φυσικά αν κανείς συγκρίνει την Κούβα του 1992 με την Κούβα του 2001, η διαφορά είναι σημαντική.

ΕΡ: Γιατί;

ΑΛΕΙΔΑ: Εχουμε βελτιωθεί οικονομικά και κοινωνικά είμαστε ήρεμοι. Ομως αυτό δε σημαίνει ότι είμαστε ευχαριστημένοι. Ο αποκλεισμός εξακολουθεί να λειτουργεί. Είναι μια μορφή τρομοκρατίας ενάντια στον κουβανικό λαό. Είναι πραγματικά μια αδικία που συντελείται σε βάρος αυτού του λαού.

Υπάρχουν και πράγματα που πρέπει να βελτιώσουμε στο εσωτερικό. Πετύχαμε βελτίωση στην εκμετάλλευση του χρόνου εργασίας. Αντιμετωπίσαμε με επιτυχία τα προβλήματα εγκληματικότητας που είχαν εμφανιστεί στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Εχουμε, δηλαδή επιστρέψει στην πιο ομαλή περίοδο για την Κούβα σε αυτόν τον τομέα. Πρέπει να βελτιώσουμε την παραγωγή ζάχαρης. Φέτος η συγκομιδή της ζάχαρης ήταν πιο σταθερή. Ομως τα εργοστάσια ζάχαρης είναι πια παλιά και οδηγούν σε ακριβή παραγωγή. Αυτή τη στιγμή προσπαθούμε να αλλάξουμε την τεχνολογία αυτών των εργοστασίων. Αυτό όμως χρειάζεται χρόνο και χρήμα, αλλά σε αυτή την κατεύθυνση κινούμαστε.

Σε γενικές γραμμές η ζωή στην Κούβα είναι αρκετά σταθερή αλλά φιλοδοξούμε να βελτιώσουμε ακόμα πιο πολύ την οικονομία και νομίζουμε ότι προς αυτή την κατεύθυνση κάνουμε πράγματα που έχουν ενδιαφέρον. Θα μας βοηθήσει πολύ το νικέλιο, και η αναπτυγμένη βιομηχανία στον τομέα της ενέργειας, που δουλεύει με ό,τι έχει σχέση με τη χημεία.

Λόγω του αποκλεισμού, η καθημερινή ζωή είναι πολύ ακριβή.

ΕΡ: Τα νέα οικονομικά μέτρα δεν οδηγούν σε κοινωνικές διαφοροποιήσεις;

ΑΛΕΙΔΑ: Δυστυχώς παρουσιάστηκε αυτή η κοινωνική διαφοροποίηση. Είναι επόμενο ότι δε ζει με τον ίδιο τρόπο αυτός που κερδίζει δολάρια με αυτόν που δεν έχει δολάρια. Αλλά γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική η βελτίωση της οικονομίας. Αν η βασική οικονομία της οικογένειας είναι σε ίσο επίπεδο και είναι ικανοποιητική, τότε για μένα είναι αδιάφορο αν εσείς πληρώνεστε σε δολάρια ή όχι. Δεν έχει πια καμιά σημασία. Γι’ αυτό αγωνιζόμαστε να ανεβάσουμε και να αυξήσουμε την οικονομία μας, έτσι ώστε να μην υπάρχει αυτή η σημαντική διαφορά όταν εγώ έχω ξένο συνάλλαγμα και εσείς όχι.

Η πολιτική του κουβανικού κράτους είναι να μειώσει στον ελάχιστο βαθμό τις ατομικές δουλιές. Ο άνθρωπος σκέφτεται όπως ζει. Είναι λοιπόν σημαντικό να μην πηγαίνουν οι Κουβανοί στις ατομικές δουλιές αλλά να νιώθουν κοινωνικά χρήσιμοι. Είναι ένας διαφορετικός τρόπος να βλέπει κανείς τη ζωή. Αν για παράδειγμα εσείς είστε ιδιοκτήτης ενός εστιατορίου είναι φυσικό να ενδιαφέρεστε για το μαγαζί σας και την τσέπη σας. Αν όμως είστε διευθυντής ενός κρατικού εστιατορίου σάς ενδιαφέρει να έχετε την καλύτερη δυνατή υπηρεσία προς το λαό -όχι για το προσωπικό σας κέρδος – αλλά για την κοινωνική ικανοποίηση. Αυτό λοιπόν είναι σημαντικό για τον τρόπο σκέψης.

Το κουβανικό κράτος προσπαθεί απ’ τη μια να ανεβάσει την οικονομία ώστε να «λιμαριστούν» και να αμβλυνθούν αυτές οι κοινωνικές διαφορές που δημιουργήθηκαν στη δεκαετία του 1990.

ΕΡ: Θα αντέξει η Κούβα – ιδιαίτερα μετά τον Φιντέλ Κάστρο;

ΑΛΕΙΔΑ: Ο κουβανικός λαός – όσο μεγάλος, χαρισματικός και ευφυής κι αν είναι ο Φιντέλ Κάστρο – δε θα μπορούσε να αντισταθεί μόνο χάρη σ’ αυτόν. Πρέπει να υπάρχει μια κοινωνική συνείδηση και μια πολιτική διαπαιδαγώγηση.

Εγώ γεννήθηκα μαζί με την Επανάσταση και δεν μπορώ να ζήσω σε άλλο σύστημα. Είμαι ανίκανη να ζήσω σε άλλο σύστημα. Υπάρχουν πάρα πολλοί Κουβανοί σαν και μένα. Ετσι έχω την απόλυτη πεποίθηση ότι θα προχωρούμε μπροστά. Το 1996 οι ΗΠΑ ψήφισαν το νόμο Χελμς – Μπάρτον. Ολος ο κόσμος ξέρει την εξωτερική πλευρά αυτού του νόμου. Ομως αυτός ο νόμος έχει και μια εσωτερική πλευρά που ισχύει μόνο για την Κούβα και που λέει ότι αν αλλάξει το κοινωνικό της σύστημα οι ΗΠΑ έχουν το δικαίωμα να άρουν ή όχι τον αποκλεισμό.

Αν λοιπόν η Κούβα αλλάξει το κοινωνικό της σύστημα, επιτρέπεται στις ΗΠΑ να παραδώσουν στους πρώην ιδιοκτήτες τις παλιές ιδιοκτησίες. Αυτό σημαίνει ότι θα εκχωρηθούν οι σημερινοί παιδικοί σταθμοί, τα νοσοκομεία, τα Κέντρα των ηλικιωμένων, τα σχολεία. Είναι αδύνατον να τα δεχτεί αυτά ο κουβανικός λαός. Αυτό σημαίνει ότι οι ίδιες οι ΗΠΑ με το νόμο τους δε μας επιτρέπουν να αλλάξουμε κοινωνικό σύστημα, γιατί τότε θα χάσουμε όλα όσα έχουμε.

Ο κουβανικός λαός στη μεγάλη του πλειοψηφία δεν είναι κομμουνιστές. Είμαστε μόνο ένα εκατομμύριο κομμουνιστές. Ομως οι υπόλοιποι Κουβανοί είναι πατριώτες και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Μάθαμε να ζούμε με αξιοπρέπεια και σήμερα η Κούβα είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο που λέει ΟΧΙ στις ΗΠΑ, κρατάει αυτό το ΟΧΙ και δεν τρέμει μπροστά σε τίποτε. Νομίζεις ότι θα δεχτούμε να το χάσουμε αυτό;

ΕΡ: Εσείς θα απαντήσετε.

ΑΛΕΙΔΑ: Είναι αδύνατο να το δεχτούμε. Αλλά ας πάρουμε και τη συναισθηματική πλευρά. Ο λαός μας είναι ένας ρομαντικός και πολύ τρυφερός λαός. Και από απλό σεβασμό ακόμα στον άνθρωπο εκείνο που έχει κάνει ό,τι ήταν δυνατόν για να κάνει καλύτερη τη ζωή του λαού, δε θα μπορούσαμε ποτέ να τον απογοητεύσουμε. Ετσι λοιπόν, απ’ οποιαδήποτε πλευρά κι αν το πάρεις, είμαστε υποχρεωμένοι να συνεχίσουμε αυτόν το δρόμο που επιλέξαμε. Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για τον κουβανικό λαό.

ΕΡ: Είναι ουτοπία να είσαι σήμερα κομμουνιστής;

ΑΛΕΙΔΑ: Οχι δεν είναι ουτοπία. Είναι αναγκαιότητα, τουλάχιστον για μας.

Αναδημοσίευση από το «Ριζοσπάστη», 21 Οκτωβρίου 2001.