Πάθη και θάνατος στην Βολιβία – Το τέλος του Τσε Γκεβάρα (Μέρος Πρώτο)

Το επιτελείο των Βολιβιανών ανταρτών: Από αριστερά: Urbano, Miguel, Marcos, Che, Chino ( κινεζικής και περουβιανής καταγωγής), Pacho και Coco τον Δεκέμβριο του 1966.

Η εθνικιστική επανάσταση στην Βολιβία γεννήθηκε με τον Γκεβάρα το 1953. Το 1964, περνούσε στιγμές αγωνίας κυκλωμένη από εσωτερικές δυσκολίες, οικονομικές αποτυχίες (εθνικοποίηση ορυχείων, αγροτική μεταρρύθμιση κτλ), διπλωματικά επεισόδια και την αγανάκτηση του προλεταριάτου που βίωνε την εξαθλίωση. Η ασφυξία που προκαλούσαν οι γειτονικές χώρες, η πτώση των τιμών του κασσίτερου (μοναδικό εξαγώγιμο προϊόν της Βολιβίας) και η διαρκής υποτίμηση του νομίσματος οδηγούσαν αργά, αλλά σταθερά, το καθεστώς στην χρεωκοπία.

Στην διάρκεια του 1964 έγινε και ένα ακόμα σημαντικό γεγονός που κανένας δεν μπορούσε να προβλέψει τις συνέπειές του. Τον Μάιο, ομάδες ανταρτών (γκερίλιας)  με πλήρη εξοπλισμό έκαναν την εμφάνισή τους στην επαρχεία της Σάντα-Κρουζ, στην ανατολική μεθοριακή περιοχή της Βραζιλίας. Η γκερίλια πραγματοποίησε επιθέσεις στα αστυνομικά τμήματα και τα συνοριακά φυλάκια, έβαζε φωτιές σε φυτείες ζαχαροκάλαμου και μετατοπίζονταν με καταπληκτική ευκολία σε μια περιοχή που δέσποζε κυριολεκτικά το παρθένο τροπικό δάσος. Θα μπορούσε κανείς να την περάσει για ανταρτομάδα Καστρικού τύπου, όμως αποτελείτο από γαιοκτήμονες και μέλη ενός φασιστικού κομματιδίου εξαιρετικά δραστήριου. Επρόκειτο με άλλα λόγια για την Βολιβιανή φάλαγγα. Οργανωτής της κίνησης αυτής υπήρξε ένας κτηματίας γερμανικής καταγωγής που είχε καταφέρει να συγκεντρώσει μια δύναμη περίπου 80 ανδρών. Η Βολιβία παρά το γεγονός ότι διέθετε κλιμάκιο στρατού ικανό να συντρίψει την φάλαγγα δεν το έπραξε λόγω του ότι αυτή σε πολλά τμήματα της αντιπολίτευσης φαίνονταν χρήσιμη. Έτσι στις 4 Νοεμβρίου του 1964 και κάτω από διακρατικές συνεννοήσεις με τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, όλες οι παρατάξεις της αστικής αντιπολίτευσης έδρασαν ενωμένα και ανέτρεψαν το καθεστώς. Την επόμενη ημέρα, η φασιστική γκερίλια έδειξε το πραγματικό της πρόσωπο αξιώνοντας από την νέα κυβέρνηση που σχηματίζονταν ακόμα, τεράστιες εδαφικές εκτάσεις.

Η νέα στρατιωτική κυβέρνηση της Βολιβίας έκανε ήδη από τις πρώτες ημέρες ζωής της αποδεκτά τα αιτήματα της γκερίλια, δυναμώνοντας την ισχύ της στην ύπαιθρο. Ο πρόεδρος της, Ρενέ Μπαριέντος, στρατηγός των αλεξιπτωτιστών, θα μπορούσε ανεπιφύλακτα να λέει μέχρι και το 1966, ότι διέθετε όχι μόνον την υποστήριξη του στρατού, αλλά και αυτή των αγροτών και γαιοκτημόνων.

Το 1966, ο Γκεβάρα επιστρέφει από το Κογκό για να κυνηγήσει ένα παλιό του όνειρο: Να ξεσηκώσει τους λαούς της Νοτίου Αμερικής ενάντια στους δυνάστες τους. Ο Γκεβάρα επιθυμούσε να ξεκινήσει είτε από την βόρεια Αργεντινή, είτε το νότιο Περού, είτε την Βολιβία. Στην Αργεντινή, ο ειρηνιστής κεντρώος Αρτούρο Ίλλια ήταν πάντα στην εξουσία παρά την κακή οικονομική κατάσταση της χώρας. Στο Περού μια μη δικτατορική κυβέρνηση είχε εξαπολύσει πογκρόμ ενάντια στους γκερίλιας και οι περισσότεροι ηγέτες τους είχαν είτε σκοτωθεί ή φυλακιστεί. Η Βολιβία φαίνονταν ως μοναδική σχετικά ευνοϊκή, λύση. Το Κ.Κ. Βολιβίας, με πολλά μέλη του να βρίσκονται πρόσφυγες και στην Αβάνα, αρνούνταν να πάρει επιθετική θέση, ενώ όλα έδειχνα ότι οι εντάσεις και οι εξεγέρσεις στα ορυχεία της Βολιβίας μπορούσαν να θέσουν σύντομα το καθεστώς Μπαριέντος σε κίνδυνο.

Το Κ.Κ. Βολιβίας, επιχειρούσε την στρατολογία μελών της γκερίλια που ετοιμάζονταν από τους εργάτες των ορυχείων και τα νέα που δίνονταν στον Γκεβάρα φαίνονταν θετικά. Εδώ είναι όμως που ο  Γκεβάρα θα πραγματοποιήσει ένα στρατηγικό λάθος εφάμιλλο με αυτό του Λένιν το 1920 (ενάντια στην Πολωνία). Οι εργάτες ορυχείων που θα αποτελούσαν την μαγιά της γκερίλια ήταν, ως επί το πλείστον γεννημένοι σε ορεινά οροπέδια ή κοιλάδες της χώρας και θα συναντούσαν ανυπέρβλητες δυσκολίες στην ανάπτυξη της δράσης τους στην ζούγκλα. Με τα δεδομένα αυτά ξεκινά η οργάνωση της γκερίλια της Βολιβίας.

Η οργάνωση της γκερίλια στην Βολιβία, αποτελεί έργο τόσο του «Τσε» όσο και του Φιντέλ  Κάστρο. Η ανεξαρτησία της Κούβας και η οικονομική της σχέση με την ΕΣΣΔ επέβαλαν την διασφάλιση μιας συλλογικότητας στην επανάσταση της Λατινικής Αμερικής. Έτσι μονάχα η ενότητα των Λατινοαμερικανών θα μπορούσε να εξασφαλίσει την επιβίωση και την πρόοδο της κουβανικής επανάστασης αλλά και της επανάστασης σε κάθε άλλο κράτος ή κρατίδιο της νοτιοαμερικανικής ηπείρου.

Το γενικό επιτελείο της γκερίλια αποτελούνταν από τον Γκεβάρα και ακόμα 15 άνδρες, περισσότεροι από τους οποίους υπήρξαν βετεράνοι του σώματος Σίρο Ρεντότο και είχαν πολεμήσει με τον Γκεβάρα στην Σάντα Κλάρα το 1958. Έτσι ξεκινά η αποστολή της Βολιβιανής γκερίλια.

Το σώμα των γκερίλιας χωρίσθηκε σε τέσσερις ομάδες για να περάσει στην Βολιβία. Όλοι με πλαστά χαρτιά που είχαν εκδοθεί από τις αρχές της Ουρουγουάης, του Παναμά, του Εκουαδόρ και της Κολομβίας. Τουλάχιστον έξι από τα άτομα της αποστολής είχαν τον βαθμό του διοικητή καθώς επίσης και σημαντικές πολιτικές θέσεις στην Αβάνα. Ο Χουάν Ακούνια Νούνιεθ, λόγου χάρη ήταν μέλος της Κ.Ε. του Κ. Κ. Κούβας και ένας από τους πρώτους αντάρτες του Κάστρο. Ο Ορλάντο Παντόχα Ταμάιο, είχε εργαστεί στο πλευρό του Ραμίρο Βαλέντες όταν αυτός ήταν διοικητής της πολιτικής αστυνομίας, ενώ ο Ελιζέο Ρέγιες Ροντρίγκες ήταν ένας από τους αυθεντικότερους ήρωες της κουβανικής επανάστασης και έλαβε τον βαθμό του διοικητή στην πορεία από την Σιέρρα Μαέστρα στην Λας Βίλλινας. Εν ολίγοις, οι αντάρτες του Γκεβάρα, αποτελούσαν πραγματική επαναστατική δύναμη και θυσίασαν την προσωπική τους θέση αλλά και ζωή για την υπόθεση της παν-λατινικής επανάστασης.

O διοικητής Παντόχα Ταμάιο έφθασε στην Βολιβία με δύο ακόμα άντρες μέσω του Περού. Σκοπός του ήταν να έρθει σε επαφή με τα απομεινάρια των τροτσκιστικών ανταρτομάδων του Χούγκο Μπλάνκο, που διαλύθηκαν το 1963 και να δει εάν μπορούσε να γίνει επαφή και συνεργασία. Μαζί του βρέθηκαν ακόμα 3 σύντροφοί του που έφθασαν από ξηράς με κοινά μεταφορικά μέσα.

Τον Σεπτέμβρη του 1966 ο Γκεβάρα πέρασε στην Βολιβία με ακόμα έναν γκερίλα. Είχε φύγει με κανονική πτήση της Ιμπέρια από την Αβάνα για την Βραζιλία κι από εκεί συνέχισε με λεωφορείο ως το Βολιβιανό έδαφος. Μερικές ημέρες μετά πέρασε στην «Κηπούπολη» την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Βολιβίας και είχε συνάντηση με τον Χόρχε Κόλλε Κουέτο, μέλος του πολιτικού γραφείου του Κ.Κ. Βολιβίας που ήθελε να βεβαιωθεί για την παρουσία του Γκεβάρα στην χώρα. Ο Κόλλε του έκανε ενημέρωση και για την πολιτική και στρατιωτική κατάσταση της χώρας που την γνώριζε καλά αφού ο αδελφός του ήταν μέλος του γενικού επιτελείου Βολιβίας. Παρά την πίεση του Γκεβάρα, ο Κόλλε δεν του έδωσε καμιά συγκεκριμένη υπόσχεση συνεργασίας γιατί αυτή έπρεπε να προέλθει από την συνεδρίαση της κεντρικής επιτροπής του Κ.Κ.

Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, ακόμα 5 άνδρες των γκερίλιας περάσαν στην Βολιβία ενώ τον Δεκέμβριο ήρθαν και οι 4 τελευταίοι. Η τελευταία ομάδα βρίσκονταν κάτω από τις διαταγές του γιατρού Κάρλος Λούνα Μαρτίνεθ και τελικό προορισμό της Λα Παζ.

Έτσι ξεκινά, η κομμουνιστική-επαναστατική γκερίλια της Βολιβίας που θα αποτελέσει τύμβο αλλά και ύψιστο μνημείο τόσο του Ερνέστο Γκεβάρα όσο και της λατινοαμερικανικής επανάστασης.

Συνέχεια στο Δεύτερο μέρος.

Πρώτη Δημοσίευση: Κόκκινος Φάκελος.