Το Νοέμβρη του 1964, ο Τσε βρέθηκε στη Μόσχα για τους εορτασμούς της επετείου της Οκτωβριανής Επανάστασης. Στις 11 του μήνα παρεβρέθηκε σε εκδήλωση φιλίας και αλληλεγγύης των δύο χωρών. Πρώτος μίλήσε ο κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν που εκλέχθηκε πρόεδρος του Ομίλου Κουβανο-Σοβιετικής Φιλίας και ακολούθησε χαιρετισμός του Γκεράρδο Μαζόλα, προέδρου τότε του Κουβανικού Ινστιτούτου Φιλίας των Εθνών (ICAP). Στο τέλος ήταν η σειρά του Τσε να απευθύνει χαιρετισμό που, σημειωτέον, ήταν ο τελευταίος του στην ΕΣΣΔ.

«Dorogie tovarishchi! (Αγαπητοί σύντροφοι!)

Τώρα θα μιλήσω στα ισπανικά. Γνωρίζετε ότι όταν οι ηγέτες της Κουβανικής Επανάστασης βρίσκονται στο μικρόφωνο είναι δύσκολο να τους απομακρύνετε απ’ αυτό.

Στην περίπτωση μου δεν έχετε τίποτα να φοβάστε. Ο σύντροφος Μαζόλα εξέφρασε τα αισθήματα του λαού μας. Και οι υπόλοιποι σύντροφοι μας έδωσαν ενδιαφέρουσες πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένης μιας έκθεσης για την ολοκλήρωση του σχεδιασμού για τον επετειακό εορτασμό της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Αυτό, ασφαλώς, λαμβάνει χώρα εδώ στην Σοβιετική Ένωση. Δυστυχώς, δε μπορώ να σας μεταφέρω ανάλογα νέα (από την Κούβα). Στο μέλλον θα πρέπει όλοι μας να σχεδιάσουμε τον τιμητικό εορτασμό της 7ης Νοέμβρη, αφού αυτή η ημερομηνία ανήκει σε όλους μας.

Σύντροφοι! Ο κουβανικός λαός ξεκίνησε την οικοδόμηση του Σοσιαλισμού πρόσφατα. Έχουμε ακόμα πολλά να μάθουμε. Πρέπει να αναπτύξουμε την συνείδηση μας και την αγάπη μας για την εργασία. Αλλά ο λαός μας είναι εξοικειωμένος με την ιστορία, την αληθινή ιστορία. Γνωρίζει την δύναμη του παραδείγματος και γνωρίζει το αίμα που οι σοβιετικοί στρατιώτες έχυσαν για την υπεράσπιση της ελευθερίας, του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού – αυτό το αίμα θα μπορούσε να σχηματίσει ποτάμια. Επίσης γνωρίζουν (οι κουβανοί) πως ο σοβιετικός λαός έχυσε το αίμα του σε μέρη μακρινά από την πατρίδα του και πως υπάρχει σοβιετικό στρατιωτικό προσωπικό στο νησί μας που πράττει το προλεταριακό διεθνιστικό του καθήκον. Γνωρίζουν επίσης ότι την παρούσα στιγμή ένας μεγάλος αριθμός σοβιετικών ειδικών μας μαθαίνουν πλήθος τεχνών. Γνωρίζουν ότι σοβιετικοί ειδικοί βρίσκονται σε όλον τον κόσμο, εργαζόμενοι προκειμένου να βοηθήσουν τα αναπτυσσόμενα έθνη ώστε να χειριστούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, προσφέροντας το κλειδί για ένα καλύτερο μέλλον. Ξέρουν πως οι εκπληκτικές προσπάθειες για την κατάκτηση του διαστήματος ξεκίνησαν από την Σοβιετική Ένωση.

Ο λαός μας, έχοντας μελετήσει ιστορία και γνωρίζοντας τη δύναμη που δίνει το “παράδειγμα”, θα αναγνωρίζει πάντοτε τις θυσίες του σοβιετικού λαού, ώστε να είμαστε σε θέση να ακολουθήσουμε το λαμπρό σας παράδειγμα, αμυνόμενοι ακούραστα της επανάστασης μας και χτίζοντας τον Σοσιαλισμό.

Η Κούβα, σοβιετικοί μου σύντροφοι, δεν θα υποχωρήσει ποτέ!

Ας είναι η φιλία μας αιώνια!

Slava Sovetskomu Soyuzu!» (ελευθ. Μετάφρ. στα ρώσικα: Ζήτω η Σοβιετική Ένωση!)

Την παραμονή της αναχώρησης του από τη Μόσχα, ο Τσε μίλησε στον ανταποκριτή του ειδησεογραφικού πρακτορείου APN:

«Είχα την τιμή να εκπροσωπήσω την Κούβα δύο φορές στους εορτασμούς της 7ης Νοέμβρη. Το 1960 και σήμερα. Όταν το 1960 σταθήκαμε στην εξέδρα του μαυσωλείου του Λένιν είμασταν εκπρόσωποι μιας χώρας η οποία ακόμη ήλπιζε να γίνει κάτι, που ήταν στη δίνη ενός αγώνα με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Φέτος, βρεθήκαμε στις εξέδρες του μαυσωλείου ως εκπρόσωποι μιας σοσιαλιστικής χώρας, μιας νέας σοσιαλιστικής χώρας που γεννήθηκε στην αμερικάνικη ήπειρο. Ήμασταν στην ευχάριστη θέση να δούμε το όνομα της χώρας μας ανάμεσα σε αυτά των σοσιαλιστικών χωρών, να ακούσουμε τα στρατιωτικά μας εμβατήρια στην παρέλαση, όπως πρόσφατα στην Αβάνα όταν υποδεχθήκαμε το νέο σοβιετικό τάνκερ που φέρει το όνομα της πρωτεύουσας μας. Το τάνκερ αυτό είναι μέρος ενός μεγάλου στόλου που φέρει τα ονόματα των πρωτευουσών πόλεων των σοσιαλιστικών χωρών. Για εμάς τέτοιες πράξεις είναι πηγή ενθουσιασμού, μιας και ήταν μόλις πρόσφατα που ξεκινήσαμε το χτίσιμο του Σοσιαλισμού.

Στην Κόκκινη Πλατεία νιώσαμε τη ζεστή φιλία και τον ατέλειωτο ενθουσιασμό του σοβιετικού λαού. Επισκεπτήκαμε μια σειρά από σοβιετικές επιχειρήσεις. Είδαμε πολλά πράγματα που δείχνουν τις ανεπτυγμένες βιομηχανικές δυνατότητες της ΕΣΣΔ. Στην αυτοκινητοβιομηχανία Likhachev, για παράδειγμα, είδαμε νέα αυτόματα μοντέλα φορτηγών».

Ο ανταποκριτής ρώτησε τον Τσε αναφορικά με τις προοπτικές βιομηχανικής ανάπτυξης στην Κούβα και την περαιτέρω σύσφιξη της κουβανο-σοβιετικής οικονομικής συνεργασίας:

«Η συνεργασία μας με την Σοβιετική Ένωση κάνει βήματα επιτυχούς προόδου σε έναν αριθμό τομέων, περισσότερο απ’ όλα στον τομέα της μηχανικής ενέργειας όπου η ΕΣΣΔ έχει μεγάλη εμπειρία. Η πλειοψηφία των σταθμών μας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έχουν χτιστεί με την σοβιετική βοήθεια. Θα εγκαταστήσουμε τους παραδοσιακούς θερμο-ηλεκτρικούς σταθμούς, που λειτουργούν με πετρέλαιο, όταν θα είναι οικονομικά εφικτό.

Προς το παρόν, η μεταλλουργία αποτελεί σημαντικό βιομηχανικό βραχίονα της κουβανικής οικονομίας. Πρέπει να χτίσουμε νέες επιχειρήσεις χάλυβα. Πρέπει να αναπτύξουμε μη-σιδηρούχες βιομηχανίες μετάλλων. Έχουμε μεγάλα αποθέματα λατερίτη στα βόρεια της επαρχίας Οριέντε. Σε αυτό το σημείο θα χτιστεί ένα κεντρικό μεταλλουργικό εργοστάσιο που θα αποτελέσει την προμετωπίδα της μη-σιδηρούχας βιομηχανίας μετάλλου. Εδώ και πάλι βασιζόμαστε στην σοβιετική βοήθεια.

Βασιζόμενοι στην σοβιετική εμπειρία σχεδιάζουμε επίσης να βελτιώσουμε την παραγωγή των αγροτικών μας μηχανημάτων. Η Κούβα ενδιαφέρεται, πέραν τούτου, στην ανάπτυξη της χημείας, των αυτοματοποιημένων μηχανημάτων, τον τομέα της ηλεκτρονικής. Αλλά όλα αυτά είναι καινοτομίες για εμάς σε αυτή τη φάση και σε πρώτη φάση πρέπει να συγκεντρώσουμε την απαραίτητη εμπειρία. Οι σοβιετικοί μας σύντροφοι μας δίνουν ήδη χειροπιαστή βοήθεια στην χημική βιομηχανία – τον επόμενο χρόνο θα ξεκινήσουν το χτίσιμο βιομηχανίας λιπασμάτων στην πόλη Νουεβίτας».

Ο Τσε δεν παρέλειψε να χαιρετήσει τη δημιουργία του Ομίλου Κουβανο-Σοβιετικής Φιλίας και είπε ότι η δημιουργία αυτή θα ενισχύσει τις σχέσεις των δύο χωρών, σε πολιτιστικό και όχι μόνο επίπεδο:

«Όταν δημιουργήθηκε ο Όμιλος», δήλωσε ο Τσε, «ήμασταν ιδιαίτερα ενθουσιασμένοι από το ζεστό κλίμα που δημιούργησε ο σοβιετικός λαός, του μεγάλου αριθμού των ατόμων αλλά και οργανισμών που θέλησαν να λάβουν μέρος σε αυτόν, όσο και απο τον ενθουσιασμό με τον οποίο έγιναν δεκτά τα νέα της δημιουργίας του θεσμού αυτού. Με την ευκαιρία να πω ότι και μείς σχεδιάζουμε την ίδρυση ανάλογου Ομίλου στην Κούβα, αλλά κινηθήκατε γρηγορότερα απο εμάς.

Παρά το γεγονός ότι η φιλία μας είναι πρόσφατη, μας δένουν πολύ ισχυροί, άρρηκτοι δεσμοί. Όποτε κι’ αν πατάμε το έδαφος της χώρας όπου πρωτοχτίστηκε ο Σοσιαλισμός αισθανόμαστε τη ζεστασιά της φιλίας αυτής. Από πλευράς μας μπορούμε να επαναλάβουμε ξανά και ξανά ότι το αίσθημα αυτό είναι αμοιβαίο εκ μέρους του κουβανικού λαού. Όταν βλέπουμε τις βασικές κατακτήσεις του σοβιετικού λαού – τον πρωταθλητή της ειρήνης σε όλον τον κόσμο και σύμμαχο της Κούβας – αισθανόμαστε δύναμη και εμπιστοσύνη.

Γνωρίζουμε πως ο σοβιετικός λαός έχει τα μέσα να υπερασπιστεί την ειρήνη, είδαμε τα πειστήρια στην παρέλαση της 7ης Νοέμβρη».

Διαβάστε ΕΔΩ την ομιλία του Τσε στη Μόσχα, τέσσερα χρόνια πριν, το Δεκέμβρη του 1960.

Το παρακάτω είναι απόσπασμα ομιλίας που δόθηκε από τον Τσε σε αίθουσα του μεγάρου εμπορικών συνδικάτων στη Μόσχα, στις 10 Δεκεμβρίου 1960. Ο Γκεβάρα περιγράφει τα βασικά στάδια της κουβανικής επανάστασης.

«Ξεκινήσαμε τη μάχη μας κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, όταν η ιδεολογική ισορροπία των δυνάμεων ήταν αρκετά διαφορετική απ’ ότι σήμερα. Μάθαμε και πήραμε εμπειρίες στην πορεία του αγώνα – γίναμε επαναστάτες στην πορεία της επανάστασης. Γίναμε κοινωνοί της αλήθειας μέσω των εμπειριών μας και αυτή η αλήθεια ήταν ότι οι φτωχές μάζες της επαρχίας πρέπει να γίνουν ο πυρήνας του Επαναστατικού Στρατού μας. Καταλάβαμε ότι στις κουβανικές συνθήκες δε θα μπορούσε να υπάρξει κανένας άλλος τρόπος από μιά λαϊκή, ένοπλη εξέγερση ενάντια στην καταπίεση των μαριονετών των ιμπεριαλιστών Γιάνκις. Παίρνοντας τα όπλα στα χέρια ενωθήκαμε με τους χωρικούς, δίνοντας μάχη ενάντια στον στρατό της φιλοαμερικανικής ολιγαρχίας και τον νικήσαμε. Δείξαμε ότι ο λαός μπορεί να οπλιστεί, να πολεμίσει τους δυνάστες και να τους συνθλίψει…

«Στην παρούσα φάση είμαστε στην κατάσταση όπου, απ’ τη μιά πλευρά, το νησί μας είναι κάτω από συνεχή απειλή από πλοία, βάσεις και πεζοναύτες των ιμπεριαλιστών – από την άλλη πλευρά έχουμε την ανεκτίμητη υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης η οποία λειτουργεί ως αμυντική ασπίδα προστατεύοντας την (εδαφικη) ακεραιότητα και ανεξαρτησία μας.

Δυστυχώς η Κούβα είναι ένα από τα (γεωστρατηγικώς) καυτά σημεία στον πλανήτη. Δεν συμμεριζόμαστε την επιθυμία των ιμπεριαλιστών να παίζουν με την φωτιά. Γνωρίζουμε τις πιθανές επιπτώσεις μιάς διαμάχης εάν αυτή ξεσπάσει στις ακτές μας και κάνουμε κάθε προσπάθεια να την αποφύγουμε. Αλλά το αποτέλεσμα δεν εξαρτάται από εμάς μόνο. Η δύναμη των λαών σε όλον τον κόσμο που στηρίζουν την Κούβα και το σοσιαλιστικό μπλοκ υπό την ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης – αυτή είναι το όπλο πάνω στο οποίο επαφύουμε την πίστη μας η οποία θα αποτρέψει τις ΗΠΑ απ’ το να υποπέσουν στο θανάσιμο λάθος να μας επιτεθούν.

Αλλά πρέπει να είμαστε σε επαγρύπνηση, πρέπει να προστατεύσουμε τις ακτές μας, τον ουρανό μας, τη γη μας και να είμαστε πάντα έτοιμοι να απαντήσουμε…. Το κουβανικό έθνος, συνεπαρμένο από τον ενθουσιασμό της δημιουργικότητας, κοιτάει με αυτοπεποίθηση στο μέλλον. Ο λαός γνωρίζει ότι θα αναδειχθεί νικητής απ’ όλες τις προκλήσεις. Ετοιμάζονται να χτίσουν ένα νέο και καλύτερο κόσμο παρόλο που, δυστυχώς. αυτός ο κόσμος πρέπει να χτιστεί κρατώντας ταυτόχρονα σφιχτά στα χέρια ένα όπλο. Αυτό είναι το έθνος τους αντιπροσώπους του οποίου δεχθήκατε με ενθουσιασμό, χαρά και επαναστατική έμπνευση εδώ και σε όλες τις πόλεις της Σοβιετικής Ένωσης και σε όλες τις σοσιαλιστικές χώρες.

Η Κούβα αποδέχεται τις ευθύνες που συνοδεύουν τη θέση που της έχει ανατεθεί στον αγώνα ενάντια στον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό και είναι έτοιμη να σταθεί αταλάντευτη, όσο ο ιμπεριαλισμός έχει στραμμένο το όπλο του σε αυτήν.

Όμως, η Κούβα προετοιμάζεται να απαντήσει ακόμη και στην ασημαντότερη ευκαιρία γιά ειρηνική διευθέτηση όλων των ζητημάτων. Η Κούβα ολοψύχως στηρίζει την σοβιετική πρόταση στον ΟΗΕ γιά διεθνή αφοπλισμό. Ας χρησιμοποιηθούν κάποια από τα χρήματα που τώρα σπαταλώνται γιά όπλα ώστε να μοιρασθούν σε αυτά τα έθνη που χρειάζονται κεφάλαιο γιά την ανάπτυξη τους. Η Κούβα είναι σταθερός υποστηρικτής της ειρηνικής συμβίωσης χωρών με διαφορερικά κοινωνικά συστήματα και προσφέρει ειρήνη σε οποιονδήποτε θα την αποδεχθεί. Αλλά αυτήν την στιγμή δεν θα έπρεπε να κατεβάσουμε τα τουφέκια μας γιατί είναι με αυτά που θα υπερασπιστούμε τα σύνορα μας, εάν παραβιαστούν απ’ τον εχθρό. Και ας γίνει γνωστό ότι η αντι-επαναστατική τρομοκρατία θα βρεί μπροστά της τον τρόμο της επανάστασης και όσοι σηκώσουν τα όπλα τους εναντίον μας προκειμένου να φορέσουν αλυσίδες στο νησί μας πάλι θα εξολοθρευτούν.

Ο Τσε υπογράφει μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ Κούβας και ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια επίσκεψης του στη Μόσχα το 1960 (Αρχεία Υπουργείου Εξωτερικών Κούβας).